راهکار ظرفیت برد گردشگری و معیارهای مناسب در جهت جذب گردشگر تفریح و تفرج (مطالعه موردی: جزیره قشم)

گردشگری در بسیاری از کشورها، به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال، رشد اقتصادی و توسعه ساختارهای زیربنایی مطرح است، لذا توجه یه این صنعت و برنامه ریزی دقیق برای توسعه آن امری غیر قابل انکار بوده و اهمیت آن روز به روز بیشتر احساس می شود. در این راستا برنامه ریزی راهبردی، که شیوه ای نظام یافته به منظور تصمیم گیری و اجرای فعالیت ها جهت دست یابی به اهداف با حداکثر کارایی می باشد می تواند شیوه مناسبی برای کمک به توسعه صنعت گردشگری به حساب آید. یک برنامه ریزی موثر فراکل نگر میتواند این صنعت را به سمت توسعه ای پایدار هدایت نماید. به علت نبود سیستم یکپارچه برنامه ریزی هر یک از سازمانها به صورت مستقل در راستای ارتقا سازمانی خود عمل کرده و لذا بخش زیادی از فعالیت های یک سازمان اثرات تخریبی بر روند فعالیت سازمان دیگر دارد. در این پژوهش برای اولین بار به صورت فراکل نگر با نگرش بین سازمانی (سازمان حفاظت محیط زیست – سازمان جهانگردی) به تحلیل گردشگری برمبنای حفاظت از محیط زیست برای اولین بار پرداخته شده است. جزیره قشم با مساحتی معادل ۱۴۹۱ کیلومتر مربع دارای جذابیت های فرهنگی- تاریخی و جاذبه های زیست محیطی می باشد. ‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬ متغیرهای این پژوهش که به عنوان معیار شناخته خواهند شد که بر اساس فاکتورهای به ۴ دسته اصلی شامل معیارهای فیزیکی، معیارهای بیولوژیکی، معیارهای اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی و گروه چهارم معیارهای گردشگری تقسیم بندی شده است. جهت سنجش معیارهای اصلی و فرعی اثرگذار بر گردشگری مبتنی بر محیط زیست تعداد ۵۰ پرسشنامه توسط گروه خبره در بازه ۰ و ۱ با تمرکز بر مد با روش SPS ارزش گذاری شد و مدل مفهومی بر اساس همین پرسشنامه گروه خبره (به صورت سرشماری) که سوالات بر اساس شاخص های DPSIR تدوین شده اند مورد سنجش قرار گرفته است و تحلیل بر اساس انالیز ضریب همبستگی پیرسون و برسی نرمال بودن مولفه ها توسط ازمون کلموگروف اسمیرنف صورت گرفته است. جهت بررسی معیارهای کمی و کیفی در بازه رقومی ۰ الی ۱۰ توسط گروه خبره به صور جداگانه ارزشگذاری شد که بر این اساس همکاری ارگان های مرتبط با محیط زیست با بیشترین اهمیت و تعداد روزهای مناسب برای گردشگری با کمترین اهمیت در میان پارامترها می باشد. برای تدوین مدل مفهومی علاوه بر جدول معیارهای اصلی و فرعی و نیز معیارهای کمی و کیفی از پرسشنامه ۴۰ سوالی با طیف پاسخگویی لیکرت بر پایه سوالات DPSIR استفاده شد که بیشترین توزیع پاسخگویان مربوط به سطح متوسط (۶۲%)، معیارهای بیولوژیکی و زیست محیطی، و کمترین میزان مربوط به سطح خیلی زیاد (۲%) است. درصد فراوانی تجمعی حاکی از آن است که تقریبا سه چهارم از پاسخگویان دارای معیارهای بیولوژیکی و زیست محیطی متوسط و بالاتر هستند و مابقی کمتر از این حد قرار دارند. همچنین، میانگین معیارهای اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی پاسخگویان (۵۸%) یعنی نزدیک به متوسط است.کمترین میزان هم مربوط به معیارهای فیزیکی (۲%) بوده است و معیارهای گردشگری نیز یکی از متغیرهای مهم و اثر گذار است. براساس مدل مفهومی و استفاده از اماره های نقشه های GIS و داده های پرسشنامه مشخص گردید که توسعه گردشگری در راستای حفاظت از محیط زیست در جزیره قشم موجب رونق اقتصادی و جذب سرمایه در این جزیره و حفاظت از تنوع زیستی در این جزیره خواهد بود. از بین اماره های مورد بررسی ارتباط معنادار بین فاکتورهای نیروی محرکه، فشار، وضعیت تاثیر و پاسخ وجود دارد ولی معیارهای فیزیکی با عوامل ۴ گانه DPSIR همبستگی منفی دارد. با توجه به الگوی ارایه شده اهمیت به معیارهای بیولوژیکی با بیشترین فراوانی دامنه متوسط بیشترین اثرگذاری را در حفظ و برنامه ریزی جزیره قشم را دارا می باشد در ادامه معیارهای اقتصادی- اجتماعی-فرهنگی در رتبه دوم و معیار های فیزیکی و گردشگری در رتبه سوم و چهارم از چهار گروه شاخص طبق نظر گروه خبره طبقه بندی می گردد. اگرچه مدیریت جزیره قشم برمبنای محیط زیست رابطه ای با معیارهای باستان شناسی و گردشگری دارد اما از نظر گروه خبره این فاکتور از اهمیت کمتری برخوردار است.