رابطه بین شیب دامنه و سنگ بستر با برخی از ویژگی های خاک

ماده مادری و توپوگرافی از ویژگی های مهم وتاثیرگذار بر کیفیت خاک در هر منطقه می باشند. خاک های حاصل از جنس سنگ های مختلف دارای خصوصیات مختلفی هستند که این تفاوت ها در کیفیت خاک و فرسایش پذیری آن تاثیر مستقیم دارد. هدف از این پژوهش بررسی رابطه بین درصد شیب و جنس سنگ با برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک از قبیل درصد ماده آلی، درصد کربنات کلسیم، بافت خاک، مقاومت فروروی خاک، چسبندگی خاک، هدایت اشباع، میانگین وزنی قطر خاکدانه ها، تعداد موثر قطره و سله سطحی در هفت جنس سنگ (گرانیت، آهک پالئوژن، آهک ژوراسیک، افیولیت، شیل، مارن و ماسه سنگ) در استان خراسان رضوی می باشد. نمونه های خاک از عمق ۲۰-۰ سانتی متری و از سه کلاس شیب کمتر از ۱۰ درصد، ۲۵-۱۰ درصد و بیشتر از ۲۵ درصد با سه تکرار در هر شیب برداشت شد. نتایج نشان داد تمام متغیرهای مورد بررسی در جنس سنگ های مختلف دارای تفاوت معنی داری می باشند (۰۰۱/۰p<). تنها متغیر سله سطحی در شیب های مختلف دارای تفاوت معنی داری نمی باشد (۰۵/۰p<،۱۴۲/۰=sig). متغیرهای درصد کربنات کلسیم و هدایت اشباع در شیب های مختلف دارای تفاوت معنی داری می باشند (۰۵/۰p<،۰۰۹/۰=sig، ۰۳۰/۰=sig). سایر خصوصیات خاک نیز شامل درصد ماده آلی، میانگین وزنی قطر خاکدانه ها، تعداد موثر قطره، مقاومت نفوذ خاک و چسبندگی خاک در شیب های مختلف دارای تفاوت معنی داری در سطح یک درصد هستند (۰۰۱/۰p<). با توجه به اینکه کلاس بافت خاک در شیب های مختلف دارای تفاوت معنی داری نبود ولی درصد رس، سیلت و شن در طول شیب تغییرات زیادی داشت به طوری که با افزایش شیب درصد ذرات درشت تر افزایش یافته و از درصد ذرات ریز کاسته می شود. بیشترین و کمترین مقدار پارامترهای درصد ماده آلی، چسبندگی خاک و مقاومت نفوذ خاک به ترتیب در جنس سنگ گرانیت و شیل مشاهده شد. بیشترین درصد کربنات کلسیم در جنس سنگ آهک چناران (۴۱/۴۰ درصد) و کمترین مقدار آن در جنس سنگ گرانیت (۷۲/۱۴درصد) مشاهده شد. میانگین وزنی قطر خاکدانه ها در جنس سنگ افیولیت دارای بیشترین مقدار (۰۰۵/۱میلی متر) و در جنس سنگ مارن دارای کمترین مقدار (۴۰۳/۰ میلی متر) بود. میانگین وزنی قطر خاکدانه ها در شیب ۲۵-۱۰ درصد به طور معنی داری بیشتر از دو شیب دیگر بود. پارامتر تعداد موثر قطره در جنس سنگ گرانیت دارای بیشترین مقدار و در در جنس سنگ مارن دارای کمترین مقدار می باشد. مقدار بیشینه متغیر هدایت اشباع در جنس سنگ مارن و کمینه آن در جنس سنگ آهک چناران مشاهده شد. به طور کلی با توجه به تغییرات قابل ملاحظه ویژگی های خاک در طول شیب دامنه و جنس سنگ های مختلف انتظار می رود هدررفت خاک نیز دارای تفاوت مشخصی باشد و راهکارهای مقابله با آن باید اتخاذ شود.