الگوی فرایندی نظریه پردازی؛ روشی نو در تولید نظریه

نظریه پردازی  یکی از ارکان بسیار مهم تولید علم به شمار می آید. از این رو صاحب نظران و اندی‍ش‍مندان برای نظریه پردازی باید برای تولید نظریه همزمان به دو عنصر مجهز باشند؛ یکی دانش تخصصی و تبحر خاص در زمینه پدیده مورد مطالعه و داشتن ایده و حرف جدید و نو، دوم مهارت و تسلط بر روش و فرایند تولید نظریه که بتواند ایده خود را به نظریه تبدیل کند. از این رو مقاله حاضر درصدد است تا به شناسایی الگوی فرایندی نظریه پردازی بپردازد. این تحقیق از نظر هدف، توسعه ای – کاربردی و از نوع موردی- زمینه ای با رویکرد کیفی به روش تحلیل مضمون انجام شده است. برای دستیابی به هدف بیان شده و پاسخ به پرسش اصلی که الگوی فرایندی نظریه پردازی کدامند؟ با استفاده از روش کتابخانه ای، منابع معتبر مورد مطالعه قرارگرفته و اطلاعات لازم استخراج شده است .برای اعتبارسنجی یافته ها، پرسشنامه ای محقق ساخته، بین ۱۵ نفر از خبرگان جامعه علمی، آشنا به روش های نظریه پردازی، به عنوان نمونه آماری توزیع شد. در ادامه اشباع نظری با احصاء ۱۱ مضمون پایه اولیه، ۱۶ مضمون پایه ثانویه،۵ مضمون سازمان دهنده و ۱ مضمون فراگیر حاصل گردید. براساس نتایج تحقیق مراحل نظریه پردازی عبارت اند از: تشخیص، ثبوت، اثبات، تثبیت و تدوین است و گام های شانزده گانه نظریه پردازی شامل: مواجهه و مشاهده، نیازشناسی، پیشینه شناسی و تشابه سنجی، مبانی و آموزه های پشتیبانی کننده، جمع آوری اطلاعات، ایده اولیه، ساماندهی مفاهیم، شکل گیری فرضیه یا قضیه، آزمون، شکل گیری نظریه، ارائه به جامعه علمی، تدوین نظریه نهایی، آماده سازی نظریه برای پیاده سازی، پیاده سازی نظریه، بازخوردگیری و بازنگری نظریه است.