مطالعه اثر تغییر اقلیم بر وضعیت خشکسالی و اقلیم ایران با استفاده از شاخص خشکی

زمینه و هدف: یکی از پیامدهای تغییر اقلیم وقوع رخدادهای حدی نظیر خشکسالی است که شناسایی، پایش، ارزیابی و نیز اطلاع رسانی از شرایط وقوع حائز اهمیت است. در این مطالعه به بررسی اثر تغییر اقلیم بر وضعیت خشکسالی و نیز اقلیمی بخش های مختلف ایران در آینده نزدیک (۲۰۴۰-۲۰۲۱)، میانی (۲۰۶۰-۲۰۴۱) و دور (۲۰۸۰-۲۰۶۱) با بهره گیری از شاخص های خشکی برآورد شده توسط پایگاه اقلیمی کوپرنیک اتحادیه اروپا (مبتنی بر خروجی مدل اقلیمی GFDL-ESM۲M) و تحت سناریوهای RCP۴.۵ و RCP۸.۵ پرداخته شده است. روش پژوهش: در پژوهش حاضر از داده های اقلیمی شبیه سازی شده توسط پایگاه اطلاعاتی کوپرنیک برای محاسبه شاخص خشکی (Aridity Index) بخش های مختلف ایران در افق های زمانی مخلتف استفاده شده است. از آزمون من کندال برای بررسی روند تغییرات شاخص های خشکی در افق های زمانی مختلف استفاده بعمل آمده است. همچنین از شاخص خشکی برای تعیین وضعیت اقلیمی بخش های مختلف ایران در دوره های زمانی مختلف استفاده و روند تغییرات آن نیز مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که در آینده نزدیک و بر اساس سناریوی RCP۴.۵ متوسط سالانه شاخص خشکی به دلیل افزایش تبخیروتعرق مرجع در مقایسه با بارش دارای روند افزایشی در بیشتر بخش های کشور است و این تغییرات اقلیمی منجر به تغییر وضعیت اقلیمی بخش هایی از شمال کشور از مرطوب به نیمه خشک و نیمه مرطوب و قسمت هایی از مرکز و جنوب شرقی از خشک به نیمه خشک می شود. در حالی که بر اساس سناریوی RCP۸.۵ در قسمت هایی از شرق و مرکز کشور یک روند نزولی و در بخش هایی از آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، چهارمحال بختیاری و بخشی از کرمانشاه روند صعودی وجود دارد. همچنین در آینده میانی و بر اساس سناریوی RCP۴.۵ نیز یک روند نزولی در بیشتر بخش های کشور رویت می شود و تغییر اقلیم سبب افزایش گستره مناطق دارای اقلیم خشک در بخش های مرکزی و جنوب شرقی می شود و این در حالیست که بر اساس سناریوی RCP۸.۵ یک روند صعودی در بیشتر سطح کشور وجود دارد و تغییر اقلیم سبب افزایش گستره مناطق دارای اقلیم نیمه خشک و خشک در قسمت هایی از شمال غرب، شمال شرق و قسمتی از مرکز و جنوب کشور می شود. در نهایت در آینده دور و بر اساس سناریوی RCP۴.۵ نیز روندهای مذکور تقریبا صادق بوده و تغییر اقلیم منجر به گسترش مناطق با اقلیم خشک و نیمه خشک خواهد گردید. نتایج: نتایج بدست آمده نشان می هد متوسط شاخص خشکی در آینده نزدیک، میانی و دور بر اساس سناریو RCP۴.۵ به ترتیب ۵/۰، ۲/۲ و۳/۲ درصد و مطابق سناریو RCP۸.۵ به ترتیب ۲، ۲/۴ و ۱/۴ درصد نسبت به دوره پایه افزایش می یابد. این مساله گویای این نکته است که کاهش بارش و افزایش دمای سطح زمین در اثر تغییر اقلیم، به طور توامان منجر به افزایش وضعیت خشکی بخش های مختلف کشور خواهد شد. این مساله علاوه بر تغییر نوع اقلیم منطقه، اثرات جبران­ناپذیری بر وضعیت منابع آب، کشاورزی، محیط­زیست و شهرنشینی خواهد داشت. لذا توصیه می شود جهت کاهش اثرات مزبور، اقدامات مناسب در جهت کنترل میزان مصارف آبی در بخش های مختلف کشور متناسب با شرایط اقلیمی هر منطقه مدنظر مدیران و مسئولین قرار گیرد.