برآورد مقدار آب آبیاری گیاه گندم به روش حل معکوس توابع تولید تحت شرایط تنش آبی با استفاده از سامانه نیاز آب

زمینه و هدف: عوامل مختلفی در افزایش تولید محصول گندم موثر می­باشند که یکی از مهم­ترین آن­ها، آب است. تعیین آب مصرفی واقعی گندم در مناطق خشک و نیمه خشک از اهمیتی خاص برخوردار بوده و استفاده اقتصادی از آب یک مسئله جدی و بسیار مهم برای کشاورزان و محققانی است که گندم را به­صورت آبی کشت و تولید می­کنند­. فصل کشت گندم به­دلیل تغییر الگوی انرژی موثر بر تبخیر-تعرق، اثر مستقیمی بر نیاز آبی آن دارد و به­طور قطع در فصل زمستان، نیاز آبی کمتری نسبت به­بهار و تابستان خواهد داشت. این پژوهش به منظور بررسی سامانه نیاز آب در تعیین مقدار واقعی آب آبیاری و عملکرد گیاه گندم بر اساس حل معکوس تابع تولید در شرایط تنش آبی برای گندم رقم الوند در استان قزوین انجام شد.روش پژوهش: این پژوهش در سال­های زراعی ۱۳۹۶- ۱۳۹۸ در استان قزوین در زمینی به مساحت ۶۰۰ متر مربع در ایستگاه تحقیقاتی اسماعیل آباد (۴۹º ۵۲' N, ۳۶º۱۵' E, ۱۲۸۵ MSL) انجام شد. طرح آزمایشی به­صورت کرت­های خرد شده و در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار بود. به طوری که عامل اصلی مدیریت آبیاری شامل تامین نیاز آبی ۲۰ (I۱)، ۴۰ (I۲)، ۶۰ (I۳)، ۸۰ (I۴) و ۱۰۰ درصد (I۵) و تیمار فرعی شامل آبیاری تا پایان مرحله گلدهی (S۱) و مرحله خمیری شدن دانه (S۲) بود. سامانه­ نیاز آبی کشور که توسط موسسه تحقیقات خاک و آب کشور ارائه شده است، سامانه­ای است برای تعیین نیاز آبی محصولات زراعی و باغی که توانایی برآورد و تعیین نیاز آبی، آب مصرفی و برنامه ریزی آبیاری گیاهان را در سطح منطقه، شهرستان، حوضه آبریز، دشت دارد. یکی از نکات برجسته این سامانه، مکان محور بودن آن است و استفاده کننده در هر مکان با مراجعه به سامانه، نیازهای منطقه ای خود را استخراج می کند و می تواند آب مصرفی برای الگوی کشت را تحت گزینه های مختلف کاربری به­ذی­نفعان بخش آب کشاورزی با قابلیت به روزرسانی ارائه نماید.یافته­ها: نتایج نشان داد که ریشه میانگین مربعات خطا در روش تافته، پاسکوئله و رئس به ترتیب با ۱۲۲، ۸۳ و ۱۲۶ میلی­متر در روز بود که در این میان، روش پاسکوئله نسبت به­سایر روش­ها، دارای برآورد بهتری بود. در روش پاسکوئله بهترین ریشه میانگین مربعات خطای نرمال با ۱۸/۰ درصد مشاهده شد. شاخص توافق یا سازگاری در روش تافته، پاسکوئله و رئس به­ترتیب با ۹۵/۰، ۹۸/۰ و ۹۵/۰ درصد و ضریب کارایی مدل به­ترتیب با ۷۷/۰، ۹۱/۰ و ۷۳/۰ بود. همچین نتایج آنالیز آماری نشان داد که مقادیر اندازه­گیری و شبیه­سازی شده به­خط یک­به­یک نزدیک و ارتباط مناسبی دارند و مقادیر ضریب تبیین در سال­های مورد مطالعه را ۹۸/۰ نشان داد. نتایج برآورد میزان تبخیر- تعرق گیاه گندم با استفاده از سیستم نیاز آب در دشت قزوین با روش های تافته و همکاران. (۲۰۱۳)، پاسکوئله و همکاران. (۲۰۱۷) و رئس و همکاران، (۹۸/۰=R۲) بالا بوده و ریشه میانگین مربعات خطا در روش­های تافته، پاسکوئله و رئس به ترتیب ۱۲۰، ۸۳ و ۱۲۶ میلی­متر در روز بود که در این روش روش پاسکوئله برآورد بهتری نسبت به روش های دیگر داشت.نتیجه گیری: به­طور کلی و با توجه به نتایج آماری، تقریب خوبی بین داده های واقعی و استفاده از سیستم نیاز آب در تعیین میزان آب آبیاری در شرایط تنش آبی مشاهده شد که بیانگر ارزیابی مناسب سیستم نیاز آبی و توانایی شبیه سازی است. تابع عملکرد گندم در رابطه با تیمارهای مختلف آبیاری بود و این سیستم می تواند به­عنوان ابزار مناسبی در برآورد نیاز آبی برای بهبود مدیریت آب در گندم استفاده شود.