بررسی و تحلیل مفاد اقتصادی پیمان نامه های عصر فتوح اسلامی (نیمه نخست قرن اولهجری) با تاکید بر اخذ جزیه

پژوهش حاضر به بررسی تحلیلی مفاد پیمان نامه های عصر خلفای راشدین ۱۱-۴۰ ق که به طور اخص به هنگام فتوحات شرقجهان اسلام منعقد شده پرداخته است. این پیمان نامه ها بین خلفا، امیران و سرداران مسلمان از سویی، و مردم و حاکمان سرزمینهای مفتوحه یا مورد تهاجم در مناطق شرقی حوزه خلافت (ایران کنونی و خراسان بزرگ و ماوراء النهر) از سوی دیگر به نگارش درآمده است که بلحاظ حقوق فردی و اجتماعی و نیز دینی اهمیت ویژه ای داشته و بیانگرکیفیت برخورد فاتحان با ملل مغلوب وکمیت تعهدات طرفین است. هدف از بررسی و تحلیل این پیمان نامه ها تبیین اهداف و انگیزه های غالبا اقتصادی آنها و در حقیقتچرایی وچگونگی فتوحات و نیز بسط و گسترش اسلام در سرزمین های مورد نظر است. بدیهی است بررسی و تحلیل چنین پیمان هاییدر مباحث حقوق بین الملل امروزین ضروری بنظر می رسد. یافته های تحقیق که با روش تاریخی و مطالعه متن پیمان نامه ها ازخلال منابع اصلی تاریخی انجام شده نشان می دهد عمده مفاد و تعهدات مورد اشاره در ۲۰ پیمان نامه منعقد شده، معطوف بهمسائل اقتصادی از جمله پرداخت میزان و چگونگی اخذ جزیه وخراج است و البته نیم نگاهی هم به جنبه های تبلیغی دینی دارد.انعقاد انبوه پیمان نامه های صلح که ازآنها با عنوان «مهادنه» یاد می کنیم، روشن می سازد که گستره وسیعی از مناطق مفتوحه مسلمانان بر اساس پیمان نامه های صلح و بدون خونریزی فتح شده و شاید بتوان گفت یکی از انگیزه های مهم چنین پیمان هاییعلاوه بر جلوگیری از جنگ و خونریزی، دستیابی به امتیازات مادی و اقتصادی بوده است