مطالعه نمونه هایی از پیکرکهای سفالی زنان در ادوار سلجوقی و ایلخانی

پیکرکهای گلی و سفالین زنان جزء نخستین آثار هنری بشر در اعصار پیش از تاریخ محسوب میشوند که ساخت آنها با تغییراتی خاص تا دوران اسلامی نیز تداوم یافته است. پیکرکهای سفالی مزبور، که گونههای مختلفی از تکنیک های ساخت و تزیین هنر سفالگری اسلامی را دربرمی گیرند، اغلب در شهرها و مراکز مهم سفالگری ایران ساخته شده اند. از مهم ترین ادوار ساخت این پیکرکها میتوان به ادوار سلجوقی و ایلخانی مقارن با قرون پنجم تا نهم هجری اشاره کرد که با توجه به منع ساخت پیکرک و مجسمه در دوران اسلامی، دلایل و انگیزهها و نیز منابع الهام بخش ساخت این پیکرکها در دورههای مزبور جای تامل دارد. موضوع پژوهش کنونی بررسی و تحلیل تعدادی این پیکرکها در کلیه ابعاد تکنیکی و مفهومی است. هدف اصلی مقاله، بررسی و شناخت مهم ترین ویژگیهای پیکرکهای سفالین مزبور به همراه طبقهبندی آنهاست. روش پژوهش انتخابی، با توجه به نوع موضوع و هدف، تلفیقی از روش های توصیفی، تاریخی، و مقایسه ای است. در همین زمینه، ده عدد از نمونههای شاخص پیکرکهای سفالین زنان در ادوار سلجوقی و ایلخانی، فارغ از تعلق به سبک یا گونهای خاص، از بین آثار موجود در موزههای مختلف داخلی و خارجی انتخاب و از منظر شیوه ساخت، تزیین، کاربرد، فرم، اهداف ساخت، منابع الهام بخش، و... بررسی، طبقه بندی، و تحلیل شده است. بنابر یافتههای پژوهش، پیکرکهای سفالی زنان در ادوار مزبور، به خصوص دوره سلجوقی، تحت تاثیر عوامل مختلفی ساخته شدهاند که از جمله آنها میتوان به تاثیر سنت های هنری پیش از اسلام، تاثیر نظام قبیله ای، تاثیر برخی از شخصیتهای زن ادبیات ایران، به علاوه تاثیر صور فلکی با نماد مونث اشاره کرد. همچنین توجه به نقشها و کارکردهای زنان به جای تمرکز بر ویژگیهای جنسیتی آن ها، از مهم ترین تفاوتهای پیکرکهای مزبور با نمونههای پیش از تاریخی است.