ادوار تذهیب در کتاب آرایی مذهبی ایرانی

با پدید آمدن نسخه های خطی به زبان فارسی در ایران زمین، ایرانیان با خلق آثار هنری در تمدن اسلامی نقش آفرین شدند. در قرون اولیه اسلامی، استنساخ زیبای قرآن و تزیین آن از مفاخر ایرانیان تازه مسلمان بود و در همین راستا شیوه نقش و نگار مطلق( تذهیب) را ابداع کردند. این آرایه ها در وادی امر با رنگ های محدود شروع شد و از قرن ۶ به بعد عناصر رنگی متنوع دیگری اضافه گردید. با توجه به تنوع طرح ها و رنگ ها، تذهیب هم دارای دوره ها و مکاتب خاص شد. در این مقاله سیر پیدایش و تکامل تذهیب در کتاب آرایی ایرانی در ۵ دوره تحقیق شده است. در بیان اجمالی ویژگی های دوره ها می توان گفت: تذهیب در قرن های ۳ و۴ هجری: ساده و با رنگ های محدود؛ در قرن های۶ و۷: منسجم و با رنگ های متنوع؛ در قرن۸: با شکوه و مجلل؛ در قرن های ۹و۱۰: پرکار همراه با ظرافت بیشتر؛ در قرن های ۱۱-۱۳ به اوج شکوفایی از جهت ظرافت و تعدد مکاتب رسیده است؛ و در نیمه دوم قرن۱۳ به جهت ورود صنعت چاپ به ایران رو به افول نهاده است.