نظریه های توسعه

بعداز جنگ جهانی دوم، به دلیل شکاف میان کشورهای توسعه یافته با سایر کشورها، مساله توسعه اقتصادی بحث برانگیز شد. وجود دولت شوروی سابق مبتنی بر آموزه های مارکس و گسترش آن به کشورهای دیگر، و نیز منفعت های استقلال طلبانه در کشورهای درحال توسعه و توجه نظریه پردازان به این کشورها، سبب به وجود آمدن طیف وسیعی از نظریه های توسعه شد (سعیدی، ۱۳۸۶). برخی از اندیشمندان سعی کرده اند که تقسیم بندی برای این نظریه ها مطرح کنند که از آن میان می توان به تقسیم بندی دایانا هانت اشاره کرد. هانت نظریه های توسعه را در سه گروه ۱) الگوهای نظری سرمایه داری (کلاسیک) شامل الگوی نظری گسترش هسته های سرمایه داری (نظریه نوسازی) و الگوی نظری نئوکلاسیک؛ ۲) الگوهای میانی شامل الگوی نظری ساختارگرایان و الگوی نظری نیازهای اساسی؛ و ۳) الگوهای نظری مارکسیستی شامل الگوی نظری نئومارکسیسم، الگوی نظری وابستگی و الگوی نظری مائوئیسم، تقسیم می کند (Hunt, ۱۹۸۹). این تقسیم بندی، اگرچه راه گشا است، ولی نظریه های جدید را دربرنمی-گیرد. نظریه های توسعه به دلایل مختلف ازجمله میان رشته ای بودن دانش توسعه و تنوع ساختاری کشورها، درطول زمان بسیار گسترده تر شده است. این گستردگی باعث شده تقسیم بندی نظام یافته و مشخصی در این زمینه وجود نداشته باشد. به خصوص، اگر در بررسی نظریه های توسعه هم نگاه جامعه شناسی و هم اقتصادی مبنا قرار گیرد، تقسیم بندی دشوارتر خواهد بود. با توجه به تمام این نکات، در این نگارش، به منظور داشتن نگاه جامع تر بین رشته ای و شمول نظریه های قدیم و جدید می توان نظریه های توسعه را در شش گروه طبقه بندی نمود: رویکرد پیشاکلاسیک، رویکرد کلاسیک، رویکرد نئوکلاسیک (نئولیبرالیسم)، رویکرد نئومارکسیسم، رویکرد ساختارگرایی و رویکرد نهادگرایی جدید، که درادامه به تشریح آن ها پرداخته می شود.