پایش خشکسالی کشاورزی با استفاده از شاخص سنجش از دوری وضعیت تبخیر تعرق در حوزه آبخیز جراحی

خشکسالی از مهم ترین مخاطرات طبیعی کشور است که اثرات مخرب زیست محیطی و اقتصادی فراوانی دارد. عوامل مختلفی بر بروز خشکسالی تاثیر دارند و شاخص های متنوعی برای پایش آن ارائه شده است. تاکنون تحقیقات اندکی به استفاده از داده های تبخیر تعرق ماهواره ای برای مطالعه خشکسالی پرداخته اند. در این تحقیق از شاخص های سنجش ازدوری وضعیت پوشش گیاهی، وضعیت دما و وضعیت تبخیر تعرق برای مطالعه خشکسالی در حوزه آبخیز جراحی و زهره استفاده شد. شاخص های سنجش ازدوری خشکسالی به صورت ماهانه با استفاده از محصولات سنجنده مادیس در سال های ۱۳۷۸ تا ۱۳۹۶ محاسبه شدند. برای ارزیابی شاخص های سنجش ازدوری از شاخص ایستگاهی بارش استانداردشده شش ماهه استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد شاخص وضعیت تبخیر تعرق بالاترین همبستگی را با شاخص بارش استانداردشده شش ماهه داشت و به عنوان مناسب ترین شاخص در نظر گرفته شد. مقدار ضریب همبستگی این شاخص ۵۷/۰- و مقدار ریشه میانگین مربعات خطا معادل ۴۷/۰ بوده است. با استفاده از شاخص های سنجش ازدوری، نقشه درجات شدت خشکسالی در شش کلاس خشکسالی فرین، شدید، متوسط، خفیف، نزدیک به نرمال و بدون خشکسالی برای سال های ۱۳۸۷، ۱۳۸۸ و ۱۳۹۵ که منطقه مطالعه تحت تاثیر خشکسالی قرار داشت، تهیه شد. نتایج ارزیابی مکانی نشان داد، بخش میانی حوزه که دارای زیستگاه های حفاظت شده با اهمیت اکولوژیک است، آسیب پذیرترین بخش حوزه حین خشکسالی بوده است و در بازه مطالعات، بیش از ۱۰ ماه خشکسالی فرین را تجربه کرده است. در دوره موردبررسی، بخش ساحلی کمترین شدت خشکسالی را شاهد بوده است. بااین وجود، طی سال های مختلف پهنه تالابی حوزه که جزو زیستگاه های حفاظت شده آبی محسوب می گردد، با کاهش سطح روبرو شده است. نتایج تحقیق نشان داد، در مقایسه با سایر شاخص ها، استفاده از داده های تبخیر تعرق ماهواره ای می تواند ابزار مناسبی برای پایش خشکسالی در مناطق گرم و با پوشش گیاهی پراکنده نظیر ایران فراهم نماید.