تحلیل وصف اشیاء در شعر عربی خراسان در دو قرن چهارم و پنجم هجری

خراسان قدیم سرزمینی با محدوده ای بس وسیع است که دو قرن چهارم و پنجم هجری نیز از این موضوع مستثنی نیستند. شاید بتوان گفت اهتمام پادشاهان و حاکمان به شعر و ادبیات در خراسان از سویی و مساعد بودن شرایط اقلیمی، آب و هوایی، اقتصادی و فرهنگی از سوی دیگر شاعران بزرگ عربی­سرا و فارسی­سرا را گردهم آورده بود. در بین مضامین شعری به جای مانده از شاعران عربی سرای خراسان در دو قرن چهارم و پنجم، وصف که یکی از زیباترین مضامین شعری به شمار می رود، درخشش خاصی دارد. در این میان آنچه خودنمایی می کند، توصیف اشیاء  دست ساز بشری خرد و به ظاهر بی ارزشی مانند  لیف و چاقو است. این شاعران با استفاده از ذوق و نیروی تخیل خود اشیاء ریز و درشت را با زبان شعر، ج لوی چشمان مخاطب مجسم می­نمودند و بدین سیاق اشعار بس زیبا و جذابی از خود به یادگار گذاشتند. با این توضیح، پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با هدف تحلیل چرایی رویکرد شاعران به وصف این گونه اشیاء صورت گرفت. از این رو محققان علاوه بر بررسی پیشینه این تحقیق، تلاش کرده اند به بحث و بررسی توصیف اشیاء از زبان شاعران عربی­سرای خراسانی بپردازند و نمونه­هایی از توصیف اشیاء دست ساز بشری  را بیان نمایند. نگارندگان در روند این پژوهش کوشیده اند تا پاسخی به این سوال بدهند که علل پیدایش و شیوع وصف اشیاء دست ساز بشری  در این خطه و سرزمین چیست و چه اشیایی بیشتر توصیف شده است. نتایج حاکی از آن است که علل محیطی، اجتماعی و اقتصادی و علمی نقش مهمی در رویکرد شاعران به توصیف اشیاء دست ساز داشته اند و نیز وصف کتاب و ابزار علمی، سهم عمده ای را در میان وصف های باقیمانده از اشیاء به خود اختصاص داده است.