مطالعه ای معناشناختی در باب مفهوم درونگرایی در شهر اسلامی

نگاه مفهومی به موضوع «درونگرایی»، به عنوان یکی از شاخص ترین ویژگی های مطرح شده در معماری های منتسب به اسلام، مساله اصلی این مقاله است که پس از ارایه تحلیل های موجود از موضوع درونگرایی و نقد مختصر آنها، با تمرکز بر توپولوژی رابطه شهر و فضای معماری، به تبیین این مفهوم پرداخته شود. در این راستا، ابتدا مدلی از انسان شناسی اسلام و سپس با تکیه بر این مدل، عناصر محیطی انسان ساخت که در منابع اصلی اسلامی (آیات قرآن و روایات)، مورد اشاره است، شناسایی و معرفی می شود. آنگاه موضوع اصلی، مقاله مفهوم «درون» و «بیرون» مطرح می شود، به این ترتیب که: پنج موضوع موثر در ایجاد معنای «درون» از یک فضا یعنی: محصوریت، ضوابط دخول، حوزه خلوت، دوام حضور در قلمرو و تفکیک جنسیتی، در چهار عنصر کالبدی مورد تاکید در منابع اسلامی (بیت، مسجد، سوق و سبیل)، بررسی می گردد؛ این بررسی ها به صورت تطبیقی با ادبیات معناشناسی روابط انسان محیط، پی گرفته و در پایان، ضمن تعریف دوباره درونگرایی، مدلی از توپولوژی نسبی این فضاها و شهر اسلامی، ارایه می شود.