نگاهی نو به جهاد و دفاع با استفاده از آیات، روایات و نظرات فقها مبانی فقهی جهاد و دفاع

در طول تاریخ اسلام همواره یکی از ضروریات دین اسلام مساله جهاد و دفاع بوده. مقاله حاضر مبانی فقهی دفاع و جهاد را مورد بحث و بررسی قرار داده و با توجه به مطالب مذکور می توان گفت که مهمترین مبانی دفاع و جهاد در اندیشه اسلامی آیات و روایات می باشد. با توجه به اهمیت این امر در قرآن و سنت، فقهای اسلامی نیز ضرورت دفاع و جهاد را در آثار فقهی خود مطرح نموده اند و وجوب آنرا در تمام اعصار با تمام ابعاد آن (دفاع از سرزمین – مال – جان – ناموس) لازم و ضروری دانسته اند. آنها حتی جهاد و دفاع را در حکومت حاکم جایر هم واجب دانسته اند؛ البته طبق نظر فقها باید جهاد و دفاع در راستای تایید حکومت جایر نباشد. جهاد و دفاع، مفاهیمی ارزشمند در همه ی جوامع بشری هستند. همه ی ملت ها به فداکاران، جانبازان و سلحشوران خود به دیده احترام می نگرند؛ لیکن شیوه های این تقدس گرایی و احترام متفاوت است. درآموزه های اسلامی، جوهره فرهنگ جهاد و دفاع از خودگذشتگی، اخلاص و آزادمنشی هوشمندانه و هدفمند است. ترویج و اشاعه ی فرهنگ جهاد و دفاع، آثار بسیار مثبت اخلاقی، اعتقادی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی را در بر دارد. این مقاله، با تاکید بر قرآن و روایت مباحث مرتبط با جهاد را با ذکر این سوالات که آیا می توانیم جهاد در اسلام را به عنوان دفاع مشروع درنظر بگیریم؟ آیا مفهوم جهاد و دفاع در اسلام با عقل و موازین حقوقی بین المللی مغایرت دارد؟ مورد بررسی قرار داده است. با توجه به این سوالات فرضیه هایی به صورت گذاره های خبره از سوی نگارنده بیان شدند و در پایان به عنوان اهداف این تحقیق درستی فرضیه های اعلامی مشخص گردید. فرضیه ی تحقیق این است که جهاد و دفاع در اسلام، بی شک با مفهوم دفاع مشروع در یک راستا قرار می گیرند. مفهوم جهاد و دفاع در اسلام که مبانی آن به صورت صحیح از منابع مورد اعتماد استنباط شده باشد به صورت کلی و در مجموع با عقل و حتی موازین حقوقی بین المللی همخوانی دارد. در تمامی احکام مربوط به جهاد توسل به ظلم تحریم شده است. جهاد ابتدایی نیز می تواند با تفسیر دقیق و درست از آیات و روایات در مفهوم دفاع مشروع قرارگیرد. این نوشتار، به شیوه توصیفی تحلیلی و روش کتابخانه ای سامان یافته است و مساله ی تحقیق، بررسی و شناخت مبانی فقهی دفاع و جهاد می باشد. بررسی آیات و روایات مربوط به جهاد، مشروعیت و وجوب جهاد دفاعی را تایید می کند. مفهوم دفاع مشروع از هر دو دیدگاه مورد پذیرش قرار گرفته و به عنوان حق مسلم تمام اشخاص و دولت ها به رسمیت شناخته شده است. در مقابل، مفهوم ترور و تروریسم از هر دو دیدگاه نامشروع بوده و مورد محکومیت قرار گرفته است اما تاریخچه دفاع مشروع؛ در فقه سابقه طولانی تری دارد و مبانی آن از متون فقهی این گونه استخراج شده است: فطری، عقلی بودن و داشتن فایده اجتماعی و این مبانی در حقوق بین الملل عبارتند از: طبیعی بودن، نظریه اکراه، جبران بدی با بدی، خدمت به اجتماع و فدا کردن مصلحت کم ارزش تر در مقابل مصلحت ارزنده که مبانی فقهی کلا و از مبانی حقوق بین الملل "طبیعی بودن" مورد قبول واقع شده است. دفاع به معنی اعم که در حقوق بین الملل امروز طرفدارانی دارد، دامنه ی گسترده ای داشته وبسیاری ازجنگها راکه در تاریخ وفقه اسلامی، جهاد ابتدایی تلقی شده نیزشامل می شود. نتایج این مقاله، نوعی همخوانی و همسویی میان مفادآیات قرآن وحقوق بین الملل را دررابطه با جنگ و صلح نشان می دهد