بررسی تطبیقی ضمان مقبوض به عقد فاسد از دیدگاه علماء متاخر و متقدم

یکی از مباحث مهم در فقه و حقوق ضمان مقبوض به عقد فاسد است. هرگاه کسی با عقد فاسد مالی را خریده، مالک آن نیست و ضمان آن بر عهده اوست. دلیل بر عدم تملک او به مقتضای فساد و بطلان معامله است به این معنا که وقتی معامله باطل شد، لازمه آن عدم ترتب اثر مورد نظر که همان خرید و فروش یعنی مالکیت است و اما ضمانت که در اینجا به نحو تعلیقی بوده و یکی از آثار مقبوض به عقد فاسد است به این خاطر است که تلف مال بر عهده طرفین است. بنابراین هرگاه عقد بیع به علت فقدان رکنی از ارکان با شرطی از شروط صخت به نحو صحیح واقع نشده باشد. به و فاسد است و مشتری نسبت به مبیع و بایع نسبت به ثمن ضامن است، هر چند در آن تعدی و تفریط نکرده باشد. تعلیقی بودن ضمان به این معنا است که اگر کالای دریافت شده تلف شود مثل با قیمت آن را ضامن است ولی در صورت بقای عین برگیرنده واجب است خود آن کالا را برگرداند.