وجود منبسط از دیدگاه ابن عربی

در سخنان ابن عربی نمونه هایی وجود دارد که صراحتا به کثرت وجود ظلی اشاره دارد. به طور مثال وی حقیقت وجود را اعم از مخلوق و غیر مخلوق به حساب می آورد . حق غیر مخلوق، وجود حق تعالی و حق مخلوق، ظهورات وجود حق هستند که به واسطه تجلی ، تحقق یافته اند. به همین جهت یکی از اسامی وجود منبسط حق مخلوق به می باشد، یعنی حقی که همه اشیا از آن پدید می آیند. این عبارت خود موید تحقق کثرت ظهورات است. از سوی دیگر در عرفان ابن عربی گاهی دیده می شود که حق و خلق عین هم شناخته می شوند و گاه غیر هم، آن جا که حق و خلق عین هم هستند، مقصود از حق، حق مخلوق به و وجود انبساطی است و آن جا که غیر هم شناخته می شوند، مقصود از حق، ذات احدیت حق است که منزه از خلق می باشد.مقصود این است که وجود ، حقیقتی واحد است و بر خلاف آنچه حواس به ما عرضه می دارد، کثرت موجودات خارجی و تعدد و دو گانگی در کار نیست، بلکه حق و خلق دو وجه از یک حقیقت هستند، که اگر از جهت وحدت نظر کنی ، آن را حق می یابی و اگر از جهت کثرت به آن بنگری، آن را خلق می نامی. یعنی حق به اعتبار ظهورش در صور اشیا ، خلق است ، اما به اعتبار احدیت ذاتی ، دیگر خلق نیست، بلکه حق است که متعالی از خلق می باشد. از این رو در عرفان اسلامی حق در مرتبه ذات حکمی دارد و در مرتبه خلق حکمی دیگر. در مجموع می توان گفت با آنکه حقیقت واحد است ولی تعینات کثیر است.تعینات نیز که نسبت هستند بدون آن عین واحد ، تحقق نمی یابند. پس در دار هستی جز آن عین واحد غیری متحقق نیست و هم اوست که در عین وحدت، در مظاهر و مجالی تجلی می یابد و کثرت می پذیرد. روش جستار حاضر به صورت تحلیل محتوا و کتابخانه ای میباشد.