رویکردهای تمدنی به مثابه پیوست حکمرانی، با تکیه بر الگوی ایرانشهری

حکمرانی در جهان اسلام، هرچند بدون تجربه پیشینی و الگوی مشخص اسلامی وارد حیات مسلمانان شد، اما به زودی توانست سازکار قابل تاملی را پیشه کرده و طرحی درافکند که با دیگر گونه های حکمرانی رقابت نماید. همه پژوهشگرانی که به این جنبه تمدن اسلامی روی کردند، به تاکید از تاثیر الگوی اندیشه سیاسی ایرانشهری بر آن، انگشت نهاده و اساسا حکمرانی مسلمانان را در فرایند شکل گیری و پایداری یا تداوم، مغلوب فلسفه سیاسی ایرانیان، به ویژه در عهد بلندمدت عباسیان دانستند که البته آن خود از تجارب ملل و جوامع دگیر بی بهره نبود. در این میان سه عنصر تمدنی، بیش ازهرچیز ذهن پوینده را به خود مشغول می سازد، عناصری که به مثابه رویکردی انسانی درهمه زمان ها باید مورد توجه قرار گیرد؛ عنصر توسعه آگاهی عمومی مبتنی بر آموزش، عنصر عدالت و به تبع آن برابری و مساوات در حوزه عمل سیاسی و سه دیگر، شرط شایستگی حکمران. مقاله می کوشد به روش تحلیل مضمون مبتنی بر داده های تاریخی، به این پرسش اساسی پاسخ دهد که حکمرانی مسلمانان چگونه بر الگوی سیاسی ایرانشهری استواری یافت و برای کارآمدی بهتر چه مسیری را باید بپیماید؟ فرضیه نوشتار آن است که پویایی و استحکام اندیشه ایرانشهری و تجربه موفق آن، موجب چنین سیطره ای گردید و با رویکردهای تمدنی می توان کارآمدی آن را تضمین کرد.