گونه‎شناسی بافت های روستاشهری؛ گام نخست در چشم اندازسازی روستاشهرها (مطالعه موردی گونه‎شناسی: بافت های روستاشهری یزد)

همزمان با رشد برون‎زای بافت های شهری به سوی روستاها و مراکز زیستی پیرامونی، علاوه‎بر بافت‎های مرکزی شهرها، روستاهای الحاقی نیز در جریان توسعه با جایگزینی جمعیت، نیل به حاشیه­نشینی دارند و بافت های جدید مسئله­دار شهری با ماهیت روستایی پدید می‎آیند. روستاها در جریان این الحاق مهلت سازگاری و تطابق و در یک کلمه، شهری­شدن ندارند و این آغازگر مسئله در دو بستر متفاوت، یعنی شهر و روستاهای الحاقی به شهر است. به‎واسطه گستردگی این نوع الحاق­ها، پژوهش در زمینه چرایی و چگونگی پیدایش بافت­های روستاشهری و بیان پیشینه و رویکردهای گوناگون نسبت به این‎گونه بافت‎ها دارای ضرورت موضوعی، موضعی و زمانی است. برای امکان ارائه رهیافت‎هایی برای چشم‍اندازسازی بافت­های روستاشهری، گونه­بندی بافت­های روستایی الحاقی گام نخست است. این نوشتار با هدف تعریف مبنایی برای گونه­شناسی بافت های روستاشهری، با استفاده از روش پژوهش اکتشافی توسعه‎ای؛ اصول راپاپورت برای قاعده‎مندسازی گونه‎شناسی، ازجمله به‎کارگیری شاخص‎های متعدد (گونه‎شناسی چندشاخصه‎ای)، پرهیز از تشخیص گونه ایده­آل و خالص و انتخاب معقولانه شاخص­ها و تعمیم نظریه شکل شهری لینچ را مبنا قرار داده و رفتار روستا و شهر را در جریان الحاق ۱۵ نمونه روستای الحاقی به شهر یزد پی جسته است. پس از دسته‎بندی محورهای منتج از بررسی ماهوی این بافت ها، با استفاده از روش پژوهش تطبیقی در سه گونه کالبدی (ترکیبی، خطی و فشرده طبیعت محور، ترکیبی، خطی و فشرده انسان‎ساخت)، موقعیت شناسی (اقماری فرودست و فرادست، پیوسته فرودست و فرادست، درونی فرودست و فرادست) و هویت انسانی (اقتصادمحور، مذهب‎محور و قومیت محور) طبقه بندی شدند و مبنای گونه‎بندی، ۱۵ بافت روستایی الحاقی به شهر یزد قرار گرفت.