ضرورتهای نظارت اخلاقی بر وضعیت کار با حیوانات آزمایشگاهی در کشور

مقدمه و هدف: امروزه ساختارهای قانونی برای نظارت اخلاقی بر تحقیقات حیوانات آزمایشگاهی در بسیاری از کشورها شکل گرفته اند. فرضیه پژوهش حاضر این بود که چنین ساختارهایی در کشورمان به خوبی توسعه نیافته، لذا هدف پژوهش حاضر این است که ضرورت نظارت اخلاقی بر تحقیقات حیوانی را از دو رویکرد اخلاق علمی و اخلاق دینی بررسی نماید. مواد و روش ها: پایگاه های نمایه SID و PubMed برای یافت مستندات مربوط به قوانین و شرایط کار با حیوانات آزمایشگاهی در کشور جست وجو شد. مستندات مرتبط غربال شده و به مطالعه و فیش برداری از آن ها اقدام گردید. روش های نظارت اخلاقی بر کار با حیوانات آزمایشگاهی در چند کشور نمونه بررسی شد. قوانین و روش نظارت بر کار با حیوانات آزمایشگاهی در کشورمان با کشورهای منتخب مقایسه شد و پس از اطمینان از صحت فرضیه اول پژوهش، مبانی علمی و اخلاق دینی در کار با حیوانات آزمایشگاهی ارائه شدند. نتایج: در بررسی پایگاه SID و PubMed تعداد ۲۶ مقاله یافت شد که پس از غربالگری، ۱۲ مقاله وارد مطالعه شدند. دو مقاله مندرج در پایگاه PubMed عمدتا به انتشار نتایج اقدامات پژوهشگران کشور در ایجاد و توسعه قوانین نظارت بر تحقیقات حیوانی پرداخته بودند. موضوع سایر مقالات به دو دسته تقسیم شد: ۱. حقوق و وضعیت رفاه حیوانات آزمایشگاهی؛ ۲. تدوین کدهای کار با حیوانات آزمایشگاهی. در مقالات گروه ۱ تناقضاتی بین نتایج پژوهش های مختلف در رابطه با وضعیت رفاه حیوانات آزمایشگاهی دیده شد. در مقالات گروه ۲ کدهای اخلاقی ارزشمندی برای کار با حیوانات آزمایشگاهی ارائه شده است، لیکن کدهای مذکور فاقد پشتوانه اجرایی قانونی یافته شد و مطابق نتایج سایر پژوهش ها، مورد توجه پژوهشگران قرار نگرفته بود. مقایسه نتایج فوق با وضعیت نظارت بر کار با حیوانات آزمایشگاهی در چند کشور منتخب دلالت بر صحت فرضیه اول پژوهش حاضر داشته، و به نظر رسید که نظارت اخلاقی بر تحقیقات حیوانی در کشور حسب استانداردهای بین المللی توسعه نیافته است. متعاقبا مبانی علمی در سه بخش جایگزینی، کاهش و بهینه سازی کار با حیوانات آزمایشگاهی و مبانی اخلاق دینی حسب اصول رعایت حقوق پایه حیوانات، پرهیز از رنج بیهوده برای حیوانات، و پرهیز از کشتن بیهوده حیوانات ارائه گردیدند. نتیجه گیری: با وجود تدوین کدهای کار با حیوانات آزمایشگاهی در کشور، پشتوانه قانونی مناسب برای اجرای آن ها وجود ندارد. با عنایت به اصول علمی و اخلاق دینی، لازم است موضوع قانونمندشدن نظارت اخلاقی بر کار با حیوانات آزمایشگاهی مورد توجه جدی قرار گیرد.