تحلیلی سازه انگارانه از تهدیدات نرم جریان سلفی گری (با نگاهی به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران) /نوشته : سیدباقر سیدنژاد

آنچه که امروزه به عنوان ”جنگ نرم“ یا ” تهدید نرم“ مصطلح شده در ادبیات سازه انگاری تنها می تواند محصول یک تعامل تکوینی و بین الاذهانی نامطلوب باشد. هر چند به نظر می رسد که یک نظام با معنا و قدرت انگاره پردازی برآمده از آن، تابعی از این تعامل به اضافه هویت ماقبل اجتماعی باشد. اما در تفسیر سازه انگاری از هستی شناختی، این قالب های ذهنی برساخته است که ضمن شکل دهی و انسجام بخشی به هویت خودی، به قدرت مادی و جهت گیری آن معنا بخشیده و می تواند در یک حالت نامتقارن ذهنی با ساماندهی وسیع ترین، موثرترین و پیچیده ترین تهدیدات نرم افزاری، تاثیرات مهمی بر هویت متعارض بر جای گذارد. نظریه سازه انگاری با ارائه تصویری این چنین از نقش مستقل و موثر ساختارهای فرهنگی و هنجاری در روابط بین الملل، چشم انداز جدیدی را از اصالت و مسئولیت های مهم سیاست خارجی نشان داده است. از آنجا که سیاست خارجی مهم ترین حلقه واسط و رابط انقلاب اسلامی با جهان پیرامونی است و از سوی دیگر بر اساس تفکر سیستمی و اصالت روابط، متاثر از متغیرهای پیرامونی است، بررسی چگونگی تاثیرگذاری جریان رو به گسترش سلفی گری بر آن، حائز اهمیت علمی و کاربردی می نماید. بدیهی است تاثیرات سلفی گری حوزه های وسیعی را در برمی گیرد اما طی این مقاله به چگونگی انجام این فرایند با توجه به ویژگی درونی این دو بازیگر مهم منطقه و ملاحظات آنها می پردازیم. در واقع حضور پررنگ عناصر هویتی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، پژوهشگر را متقاعد می کند که تاثیرات سلفی گری را در قیاس با این متغیر جدی بگیرد. با توجه به همین ملاحظه یعنی هویت محوری سیاست خارجی ایران، ” سازه انگاری“ تنها رهیافت نظری در حوزه روابط بین الملل به شمار می آید که واجد بیشترین عناصر توضیح دهنده در این باره است. از این رو، تلاش می شود در چارچوب این نظریه تاثیرات سلفی گری نیز رصد و بررسی شود. نتایج حاصل از این تحلیل در نهایت به این فرضیه رهنمون می شود که سلفی گری از طریق تفسیر فرقه گرایانه و تقلیل «هویت یکپارچه اسلامی» به «هویت های فرقه ای» سیاست خارجی جمهوری اسلامی را تحت تاثیر قرار می دهد.