آشکارسازی چگونگی واکنش خطی-غیرخطی و ترکیبی تبخیر پتانسیل به متغیرهای هواشناختی (مطالعه موردی: ایستگاه سینوپتیک تبریز)

تبخیر پتانسیل به عنوان یکی از مهمترین مولفه های چرخه آب به شمار می رود که برآیند اندرکنش چندین متغیر هواشناختی است. در این پژوهش به منظور آشکارسازی روابط خطی و غیرخطی و چگونگی تاثیر متغیرهای هواشناختی بر مقادیر تبخیر پتانسیل ایستگاه سینوپتیک تبریز از مدل های جمعی تعمیم یافته (GAM) و مدل خطی تعمیم یافته (GLM) استفاده شد. به این ترتیب، مقادیر ماهانه متغیرهای هواشناختی شامل دمای هوا، فشار هوا، نم نسبی، سرعت باد و ساعات آفتابی به عنوان متغیرهای شناختی و مقدار تبخیر از تشت تبخیر به عنوان متغیر پاسخ در این مدل ها در نظرگرفته شدند. همچنین برای تعیین گره و گرادیان های واکنش تبخیر به متغیرهای هواشناختی از ترکیب الگوریتم سیمپلکس و مدل تطبیقی مارس اسپلاین تحت سه سناریوی آب و هوایی S-۱، S-۲ و S-۳ که بر پایه داده های ایستگاه تبریز تعریف شده بودند استفاده شد. نتایج حاصل از دو مدل GAM و GLM نشان داد که نم نسبی در ترکیب با سایر متغیرهای هواشناختی از تاثیر خطی و غیرخطی معناداری بر گرادیان تبخیر پتانسیل برخوردار نیست. چنانکه با کنترل دمای هوا، نقش نم نسبی در گرادیان تبخیر ناچیز و قابل چشم پوشی شد. در این خصوص بهترین ترکیب متغیرهای هواشناختی در مدل های GAM و GLM براساس آماره AIC به ترتیب به مقدار ۸۴- و ۶۲- و خطای محاسباتی ۷۱/۰ و ۷۶/۰ میلی متر به دست آمد. همچنین نتایج حاصل از ارزیابی مولفه های هموارساز اسپلاین مدل GAM و ترکیب الگوریتم سیمپلکس مدل تطبیقی مارس اسپلاین نشان داد که واکنش انفرادی و ترکیبی تبخیر به متغیرهای هواشناختی تنها منوط به یک سطح نیست بلکه واکنش تبخیر از گرادیان های متفاوتی در مقابل تغییرات این متغیرها برخوردار است. چنانکه حساسیت و واکنش تبخیر نسبت به هر واحد تغییر از این متغیرها به مقدار مطلق آن متغیر در ترکیب با سایر متغیرها بستگی داشت. یعنی اثر هریک از متغیرهای هواشناختی بر مقدار تبخیر تا حد زیادی منوط به رابطه ای است که این متغیر با سایر متغیرهای هواشناختی دارند، در صورتی که چنین موضوعی برای دمای هوا چندان صدق نمی کند.