بررسی ارتباط فرآیندهای فرسایش بارانی با درصد شیب و محتوای رطوبتی پیشین در خاک های منطقه نیمه خشک

فرسایش بارانی نقشی مهم در تخریب خاک سطحی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک ایفاء می کند. فرسایش ناشی از قطرات باران عامل عمده تخریب خاک مانند تراکم و مقاومت خاک و هدررفت خاک سطحی است. این پژوهش به منظور ارزیابی اثرات فرسایش بارانی بر هدررفت پاشمانی خاک، تراکم خاک و مقاومت سطح خاک تحت تاثیر درجه شیب و محتوای رطوبت پیشین در خاک های مختلف انجام شد. در این راستا شش نوع بافت خاک (رس، سیلت، لوم رسی، لوم سیلتی، لوم شنی و شن) در معرض بارانی با شدت ۴۰ میلی متر بر ساعت به مدت ۱۵ دقیقه در چهار درجه شیب (صفر، ۱۰، ۲۰ و ۳۰ درصد) و چهار سطح محتوای رطوبت پیشین (هواخشک، یک چهارم اشباع، نیمه اشباع و اشباع) قرار گرفت. مجموعا تعداد ۲۸۸ جعبه خاک به ابعاد ۳۵ سانتی متر × ۲۵ سانتی متر با آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری (۰۱/۰p<) بین خاک ها از نظر مقدار فرسایش پاشمان، تراکم خاک و مقاومت سطح وجود داشت. در میان شش بافت خاک مورد پژوهش، خاک با بافت سیلت بالاترین میانگین فرسایش پاشمان (۹۳/۱۵۷۴ گرم بر متر مربع بر ساعت)، تراکم خاک (۴۳/۱۷ درصد) و نسبت مقاومت خاک (۵۳/۱۰ بدون بعد) را داشت و خاک با بافت شن کم ترین میانگین فرسایش پاشمان (۳۷/۴۳۷ گرم بر متر مربع بر ساعت)، تراکم خاک (۲۵/۰ درصد) و نسبت مقاومت خاک (۶۶/۲ بدون بعد) را نشان داد. همچنین همبستگی معنی داری بین فرسایش پاشمان، تراکم خاک و نسبت مقاومت خاک با برخی ویژگی های خاک شامل درصد شن، درصد سیلت، میانگین هندسی قطر ذرات، چگالی ظاهری، هدایت هیدرولیکی اشباع و کربنات کلسیم معادل مشاهده شد. نتایج این پژوهش می تواند در مدیریت منابع آب و خاک به ویژه در اراضی شیب دار با خاک های حساس به فرسایش ناشی از قطرات باران استفاده شود.