تعیین عوامل موثر بر گسترش آبکندهای حوزهی آبخیز مدرس شوشتر

منطقه مورد مطالعه حوزه آبخیز شهید مدرس شوشتر می باشد که بخش های زیادی از اراضی کشاورزی آن مورد تهدید فرسایش آبکندی واقع شده است. هدف از این تحقیق شناسایی عوامل موثر در پیشروی طولی فرسایش آبکندی و مدل سازی آن می باشد. به همین منظور ابتدا نقشه پراکنش اقلیمی و آبکندی استان تهیه و سپس از هر طبقه اقلیمی یک حوزه آبخیز که دارای بیش ترین خسارات فرسایش آبکندی بود انتخاب شد و در نهایت حوزه آبخیز هدام از طبقه اقلیمی گرم- خشک بیابانی و حوزه آبخیز شریف از طبقه اقلیمی گرم- نیمه خشک انتخاب شد و از هر حوزه آبخیز ۱۵ عدد آبکند انتخاب و پارامترهای مختلف در این آبکندها بررسی و اندازه گیری شد. در نهایت رابطه بین پیشروی طول آبکند با ویژگی های آبخیز، ویژگی های فیزیکی و شیمیائی خاک، درصد پوشش گیاهی، سنگ ریزه، خاک لخت، لاشبرگ، شیب، مساحت بالای پیشانی آبکندها، بارندگی و مساحت کاربری های مختلف در طی یک دوره ۲۰ ساله (۱۳۹۱-۱۳۷۲) مورد بررسی قرار گرفت. مدل سازی پیشروی آبکند با استفاده از رگرسیون چندمتغیره در نرم افزار SPSS با استفاده از روش گام به گام انجام گردید. نتایج حاکی از این است که در حوزه آبخیز هدام بیش ترین رشد طولی آبکند در دوره بررسی، مربوط به آبکند شماره A۱۷ به میزان ۸/۷۸ متر است و آبکند B۲ کم ترین میزان رشد طولی را به میزان ۸/۳ متر داشته است. در حوزه آبخیز شریف بیش ترین رشد طولی آبکند مربوط به آبکند شماره B۳به میزان ۱/۱۰۸ متر و آبکند B۴ کم ترین میزان رشد طولی به میزان ۱/۱۰ متر را در طی این ۲۰ سال داشته است. نتایج حاصل از خوشه بندی آبکندها نشان داد که آبکندهای حوزه آبخیز هدام در دو خوشه و آبکندهای حوزه آبخیز شریف در سه خوشه قرار گرفتند. معادله نهایی برای گسترش طولی آبکندهای هدام در خوشه یک نشان می دهد که میزان گسترش طولی تابع سه متغیر مساحت بالای نقطه اولیه (X۴)، درصد خاک لخت (X۶) و شیب نقطه اولیه (X۲) است. در خوشه دو، میزان گسترش طولی تابع دو متغیر درصد سیلت (X۱۸) و مقدار اسیدیته (X۲۳) است. معادله نهایی برای پیشرفت آبکندهای شریف در خوشه یک نشان می دهد که میزان پیشرفت تابع مساحت بالای پیشانی (X۳) است. در خوشه دو، میزان پیشرفت تابع دو متغیر مساحت بالای نقطه اولیه (X۴) و سدیم (X۲۲) است.