ارزیابی مولفه های زیست محیطی دو سامانه کشت مجدد و راتون برنج (Oryza sativa L.) بر مبنای ارزیابی چرخه حیات

برنج (Oryza sativa L.) یکی از مهم ترین غذای بیش از نیمی از مردم جهان به شمار می­رود. کاربرد بیش از حد منابع تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر در بخش کشاورزی به صورت بالقوه، تاثیرات زیست­محیطی گوناگونی را بر بوم­نظام­های زراعی اعمال می­کند؛ چنین تاثیراتی را می­توان با رویکرد ارزیابی چرخه حیات (LCA) مورد ارزیابی قرار داد. این پژوهش در سال ۱۳۹۹ با محوریت شناخت و مقایسه روند فشار زیست محیطی الگوهای کشت دوم و راتون تولید برنج در شالیزارهای شهرستان آمل انجام پذیرفت. بر این اساس، در مراحل مختلف تولید برنج از جمله کاشت، داشت و برداشت، داده­های مرتبط با الگوهای کشت دوم و راتون از کشاورزان شهرستان آمل، گرد­آوری و اثرات زیست­محیطی حاصل از سامانه­های مذکور همچون پتانسیل گرمایش جهانی، اوتریفیکاسیون و اسیدی شدن آب و خاک برآورد شد. در این پژوهش، واحد کارکردی بوم نظام­های تولید برنج معادل یک تن شلتوک در نظر گرفته شد. یافته­های حاصل از این پژوهش حکایت از آن داشت که بیشترین پتانسیل گرمایش جهانی برنج مربوط به کشت مجدد برنج در حدود ۹۲/۱۸۹۶ کیلوگرم معادل دی اکسید­کربن به ازای یک تن شلتوک تولیدی بوده است. ارزیابی چرخه حیات در تولید برنج نشان داد، در گروه تاثیر زیست­محیطی پتانسیل گرمایش جهانی به ازای تولید هر تن شلتوک در سامانه­های راتون در حدود ۹۹/۱۶۷۳ کیلوگرم معادل دی­اکسیدکربن به اتمسفر انتشار یافته است. انتشارات مستقیم ناشی از فعالیت­های درون مزرعه­ای در هر دو سامانه مورد مطالعه سهم عمده و اصلی را در افزایش گرمایش جهانی داشته که منشا این آلایندگی­ها را می­توان در احتراق سوخت مصرفی در تجهیزات کشاورزی و نیز انتشار اکسیدهای نیتروژن­دار، دی اکسید نیتروژن و دیگر ترکیبات نیتروژن­دار حاصل از مصرف کود نیتروژن دانست. همچنین، سامانه­های کاشت مجدد برنج تاثیر بیشتری در سه رده آسیب سلامت انسان، کیفیت اکوسیستم و تغییر اقلیم نسبت به سامانه­های تولید راتون داشته­اند. همچنین مقادیر خسارات وارد شده بر کیفیت اکوسیستم ناشی از تولید هر تن شلتوک در سامانه­های کشت مجدد و راتون به ترتیب حدود ۰۸/۱۰۰۸۹ و ۵۸/۷۱۴۶ PDFÍm۲Íyr بوده است. علاوه بر این، هر دو سامانه تولید برنج بیشترین اثر را بر کیفیت اکوسیستم و پس از آن بر سلامت انسان نشان داده­اند. بر اساس یافته­های این پژوهش، سامانه تولید راتون برنج نسبت به سامانه­های کشت مجدد برنج به لحاظ زیست­محیطی از سازگاری بیشتری برخودار می­باشند.