چشم اندازی به آموزش معماری در گام دوم انقلاب اسلامی ضرورت تحول در «برنامه و سرفصل رشته معماری» مبتنی بر «حکمت اسلامی» و متناسب با «بوم ایرانی»

انقلاب اسلامی در تداوم راه انبیاء الهی با آرمان «حیات طیبه» جامعه توسط امام و امت شکل گرفت. مراحل تکوین این انقلاب به سوی «تمدن نوین اسلامی- ایرانی» در نظر رهبری حکیم، شامل پنج مرحله «انقلاب، نظام، دولت، جامعه و امت» اسلامی می باشد. اکنون در آستانه گام دوم انقلاب در مرحله «دولت اسلامی» هستیم که باید ارکان نظام در عمل و بر اساس یک «الگوی اسلامی-ایرانی» پیشرفت، ساماندهی بشوند. وزارت عتف به عنوان یکی از ارکان حاکمیت که متولی امر «آموزش، پژوهش و فناوری» در کشور است، باید در همین راستا جهت گیری داشته باشد؛ انقلاب فرهنگی که در اوایل انقلاب (گام اول انقلاب) رخ داد به همین منظور بود. اکنون چهل سال تجربه خروجی های دانشگاه ها در حوزه معماری و شهرسازی، تناسب چندانی با آرمان های انقلابمان ندارد و یک تحول اساسی و عمیق، در سطح «گام دوم» و با ره توشه چهل سال گذشته در دانشکده های معماری، ضروری به نظر می رسد. هدف از این تحقیق، جستجوی سرنخ هایی برای آغاز این تحول است. پرسش تحقیق آن است که «آنچه یک مهندس معمار در تراز انقلاب اسلامی باید درباره معماری بداند و بتواند، چیست؟». محدوده تخصصی تحقیق، «برنامه و سرفصل دروس رشته معماری» در مقطع کارشناسی است که به عنوان سند مبنای وزارت «عتف» در دانشکده های معماری ایفای نقش می کند. دو پیش فرض تحقیق آن است که اولا ماموریت و رسالت دانشکده های معماری، تربیت معمارانی است که آثار شایسته معماری طراحی کنند و بسازند. ثانیا یک دانشکده اگر بخواهد کارآمد و اثربخش باشد باید به صورت یک سامانه (سیستم) عمل کند؛ یعنی تمامی اجزای آن هماهنگ با یکدیگر به سمت هدف، سامان یابند. بنابراین اگر یک بازاندیشی در تعریف «معماری و معمار» داشته باشیم، آنگاه می توان یک بازتعریف از «آموزش معماری و تربیت معماران» داشت و برای دانشکده های معماری در تراز جمهوری اسلامی، طرحی نو درانداخت. در این تحقیق تلاش شده که با ارائه تعریفی از «معماری» سرنخ هایی برای محتوای دروس برنامه درسی معماری پیشنهاد گردد، به گونه ای که در راستای الگوی پیشرفت «اسلامی- ایرانی» کشور باشد. همچنین برای تبیین بهتر تمایز این نگاه با نگرش کنونی، نقدی بر برنامه مصوب این رشته با روش تحلیل محتوا با بهره گیری از مدل سازی «ستون فقرات ماهی» انجام شده است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که برنامه سرفصل دروس رشته معماری باید ابتدا به دو بخش «اسلامی و ایرانی» دسته بندی شود و در هر بخشی چهار رکن «ساماندهی، مکان، انسان و محیط» مبتنی بر «حکمت اسلامی و متناسب با بوم ایرانی» بازتعریف و آموزش داده شود. بدیهی است که لازمه کارآمدی و اثربخشی این تحول در برنامه، تربیت اساتیدی است که به عنوان افسران ای جهاد، مربی معماران شایسته برای شکل گیری معماری شایسته باشند که از «کوزه همان برون تراود که در اوست».