توزیع شکل های مختلف فسفر در برخی خاک های استان آذربایجان شرقی و رابطه آن با برخی ویژگی های خاک

شناخت شکل های مختلف فسفر در خاک برای ارزیابی وضعیت فسفر و نیز حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه اطلاعات مفیدی در اختیار می گذارد. برای اطلاع از چگونگی توزیع شکل های معدنی و آلی فسفر تعیین همبستگی بین این شکل ها با ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک و ایجاد معادله هایی برای پیش بینی شکل های فسفر با بهره گیری از ویژگی های خاک در خاک های آهکی استان آذربایجان شرقی بیست نمونه خاک سطحی از مناطق عمده کشاورزی استان انتخاب و فسفر کل و قابل جذب و شکل های معدنی و آلی فسفر آن ها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد فسفر کل خاک ها بین ۵۳۴ و ۴/۱۰۶۱ میلی گرم بر کیلوگرم متغیر بود. به طور میانگین فسفر معدنی ۷۹ درصد و فسفر آلی ۲۱ درصد از فسفر کل خاک را تشکیل می داد. فسفات های کلسیم شکل غالب فسفر معدنی بودند. مقدار شکل های معدنی فسفر به ترتیب آپاتیت (Ca۱۰-P) > اکتاکلسیم فسفات (Ca۸-P) > فسفات آلومینیوم (Al-P) > فسفات آهن (Fe-P) > دی کلسیم فسفات (Ca۲-P) بود. مقدار شکل های آلی فسفر نیز به ترتیب فسفر آلی نسبتا ناپایدار (MLOP) > فسفر آلی ناپایدار (LOP) > فسفر آلی پایدار (NLOP) بود. کربنات کلسیم معادل خاک با اکتاکلسیم فسفات و فسفات آهن، pH با اکتاکلسیم فسفات و فسفات آهن و فسفر قابل جذب، و درصد کربن آلی با فسفر آلی نسبتا ناپایدار و پایدار همبستگی های معناداری نشان داد. مجموع فسفات های کلسیم و فسفر آلی کل رابطه ای معنادار با کربن آلی خاک داشت. همچنین همبستگی فسفر معدنی کل و مجموع انواع فسفات های کلسیم با کربنات کلسیم معادل معنادار بود. از میان شکل های معدنی و آلی فسفر، Ca۲-P بالاترین ضریب همبستگی را با فسفر قابل جذب داشت. بین شکل های مختلف فسفر همبستگی های معناداری مشاهده شد که احتمالا بیانگر رابطه ای پویا بین آن ها در خاک است. تحلیل رگرسیونی چند گانه نشان داد درصد کربنات کلسیم معادل احتمالا بر توزیع شکل های فسفر در خاک های بررسی شده موثر است.