بررسی گفتمان‎های امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

در این نوشتار کوشش بر این بوده است تا به تحلیل و بررسی دو گفتمان امنیتی موجود در جمهوری اسلامی از ابتدا تا کنون، سیر تکوینی و علل شکل‎گیری آن در جمهوری اسلامی ایران بپردازد. گفتمان نخست، به‎نام گفتمان انقلابی، مایه‎های نظریه‎ای خود را از اندیشه‎ی سیاسی اسلام، قانون اساسی و دیدگاه‎های تصمیم‎سازان دریافت می‎دارد که تفسیری فراملی و امت‎محور و از دیدگاهی گسترده‎تر و مستضعف‎نگر از امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران ارائه می‎کند. مشکلات درونی کشور، الزامات جغرافیایی و بین‎المللی، به‎معنای آغاز دوره‎ای نوین در ملاحظات امنیت ملی کشور بود. در این دوره، تلاش حاکمان جمهوری اسلامی کاهش سطح ایستارهای ایدئولوژیک تاثیرگذار در ملاحظات امنیت ملی کشور بود، البته نباید از تغییرات در سطح کلان و بین‎المللی و تاثیر آن بر ایران در این دوره بی‎توجه بود. این دوره را می‎توان گفتمان ملی امنیت جمهوری اسلامی معرفی کرد. گفتمان دوم، یک دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و با دوره‎ی ریاست جمهوری آقای ‎هاشمی رفسنجانی آغاز شد که با توجه به شرایط داخلی و بین‎المللی حاکم بر کشور و ظهور تنگناهای داخلی و تهدیدهای خارجی، همچنین فروپاشی شوروی و پایان جنگ سرد و از سوی دیگر ضرورت بازسازی کشور ناشی از ویرانی‎های جنگ تحمیلی ایران، خود را با قوانین مستحکم جغرافیای حاکم بر این سرزمین هماهنگ ساخت و گفتمان امنیتی حفظ‎محور مبتنی بر حفظ نظام، کشور و توجه به داخل و تامین نیازهای آن را مد نظر قرار داد. پس از گذشت چندین سال به مرور زمان، ضعف و ناتوانی این رویکرد امنیتی نیز آشکار شد و امنیت سخت‎افزاری و نگاه به بیرون، به‎عنوان بنیاد تهدیدهای داخلی ایران، مورد چالش و نقد اساسی قرار گرفت و ناکارآمدی امنیتی این رویکرد نیز آشکار شد.