بررسی فاکتور انتقال و تجمع زیستی کادمیم در ارقام مختلف گندم نان و دوروم دریک خاک آهکی آلوده

سابقه و هدف: امروزه با افزایش فعالیت های صنعتی و کشاورزی و در نتیجه ی آن افزایش آلاینده ها، خاک به عنوان یکی از اجزای مهم محیط زیست و دریافت کننده بسیاری از این تولیدات مورد توجه قرار می گیرد. همچنین با وجود ارتباط مستقیم میان خاک، گیاه و انسان، آلود گی در هر یک از این محیط ها می تواند اثر متقابلی در محیط دیگر داشته باشد. نوعی از آلود گی در خاک، آلود گی فلزات سنگین است که از راه های مختلف، وارد چرخه غذا یی انسان می شود. کادمیم فلزی است که در میان عناصر سنگین دارای اهمیت ویژه ای است، زیرا این فلز توسط گیاهان به آسانی جذب و باعث سمیت می شود و تاثیر منفی آن برای گیاه، بیشتر از سایر فلزات سنگین می باشد. در همین راستا بررسی جذب و انتقال کادمیم در ارقام مختلف گندم، به منظور معرفی ارقامی که قابلیت جذب کمتر ی از این عنصر را دارند، ضروری به نظر می رسد. از اینرو، مطالعه حاضر با هدف مقایسه توانا یی جذب کادمیم در چندین رقم مختلف گندم نان و دوروم تحت تاثیر کادمیم خاک انجام شد.مواد و روش ها: این پژوهش به منظور مطالعه تاثیر سطوح کادمیم خاک (صفر و ۱۰ میلی گرم بر کیلو گرم) بر غلظت این عنصر در ریشه و اندام هوایی چهار رقم گندم نان بهاره (Triticum aestivum) (سیروان، رخشان، طلا یی و پارسی) و پنج رقم گندم دوروم بهاره (Triticum turgidum L. var.durum) (بهرنگ، هانا، آران، شبرنگ و ثنا)، به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه ی کاملا تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. به منظور تعیین غلظت کادمیم کل خاک، روش تیزاب سلطانی (۸)؛ هضم با اسید کلریدریک و اسید نیتریک (نسبت ۳ به ۱)، استفاده شد. مقدار کادمیم اندام گیاهی نیز با روش هضم تر (نیتریک اسید و آب اکسیژنه) اندازه گیری گردید (۳۰). شاخص ضریب تجمع زیستی برای اراقام هر دو گونه محاسبه شد.یافته ها: بر اساس نتایج، اثر آلود گی خاک بر غلظت کادمیم ریشه و اندام هوا یی ارقام نان و ارقام دوروم از لحاظ آماری معنی دار بود (P<۰/۰۱). غلظت کادمیم ریشه در تمام ارقام از میزان کادمیم اندام هوا یی بیشتر به دست آمد. در گونه نان، بیشتر ین و کمتر ین مقدار کادمیم اندام هوا یی به ترتیب در ارقام سیروان و رخشان مشاهده شد. همچنین بیشتر ین و کمتر ین غلظت کادمیم ریشه در ارقام رخشان و طلا یی به ترتیب محاسبه گردید. با توجه به اختلاف میزان کادمیم ریشه و اندام هوا یی و شاخص ضریب تجمع زیستی می توان رقم سیروان را زیاد انباشتگر و رقم رخشان را کم انباشتگر به شمار آورد. در گونه دوروم، با توجه به اطلاعات به دست آمده، رقم ثنا دارای کمتر ین غلظت کادمیم اندام هوا یی و رقم بهرنگ دارای بیشتر ین میزان کادمیم اندام هوا یی بود. بیشتر ین و کمتر ین مقدار کادمیم ریشه به ترتیب به ارقام ثنا و هانا مربوط می شد. بنابر نتایج اختلاف کادمیم ریشه و اندام هوا یی و شاخص ضریب تجمع زیستی، می توان رقم ثنا و هانا را نیز کم انباشتگر و رقم بهرنگ را زیاد انباشتگر در نظر گرفت. ارقام پارسی از گونه نان و شبرنگ از گونه دوروم در دو تیمار C و Cd۱۰ دارای بیشتر ین زیست توده اندام هوا یی بودند. بطور کلی گونه نان نسبت به گونه دوروم، مقدار بیشتر ی از این عنصر را در اندام هوا یی و ریشه خود انباشت نمود. نتیجه گیری: به طور کلی غلظت کادمیم اندام گیاهی و ریشه ارقام دو گونه نان و دوروم تحت تاثیر کادمیم خاک قرار گرفت. با توجه به نتایج، هر رقم گندم، رفتار متفاوتی در جذب و انتقال کادمیم از خود نشان داد. بنابراین برای تعیین حدود مجاز آلود گی خاک و گیاه، بایستی با توجه به رقم گندم و خصوصیات خاک، تصمیمات اتخاذ شود. جهت انجام مطالعات مشابه، وجود ارقامی بعنوان شاخص و استاندارد الزامی می باشد.