مقدمه: افزایش سریع جمعیت جهان و نیاز به افزایش تولیدات کشاورزی و از سویی دیگر تغییرات سریع شرایط آب و هوایی از چالشهای مهم پیشرو جهان در سالهای آتی میباشد. گندم به عنوان مهمترین گیاه خانواده غلات، نقش بسیار مهمی در امنیت غذایی جهان در حال حاضر و آینده دارد. بنابراین تولید رقمهای جدید و پرتولید گندم و انتخاب دقیق رقمهای مناسب جهت کشت در مناطق مختلف آب و هوایی، از اولویتهای تحقیقاتی آینده میباشند.مواد و روش ها: این تحقیق با هدف بررسی نحوه واکنش رقمهای مختلف گندم نان از نظر عملکرد و اجزای آن و همچنین مطالعه
نیاز حرارتی و برخی از صفات فیزیولوژیک مرتبط با تحمل به
سرما در ارقام مختلف گندم نان انجام شد. این تحقیق به صورت دو آزمایش مستقل در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه اجرا گردید. آزمایش اول به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی و با هدف بررسی عملکرد و اجزاء آن در سه تکرار روی ۱۲ رقم گندم نان از تیپهای مختلف رشدی شامل نورستار، زرین، کویر، باز، سیوند، الوند، پیشگام، پیشتاز، اروم، شهریار، بهار و پارسی اجرا شد. آزمایش دوم به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و به منظور مطالعه مقاومت به
سرما رقمهای مختلف گندم در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش ۱۲ رقم گندم نان به عنوان فاکتور اول و زمان نمونه برداری به عنوان دومین فاکتور در سه سطح (اواخر دی ماه، اواخر بهمن ماه و اواخر اسفند ماه مورد بررسی قرار گرفتند.یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد که ارقام بهاره سیوند و پارسی، با بالاترین سرعت رشد گیاه در مراحل مختلف نمو، به ترتیب با ۵۱۷۰ و ۵۱۰۰ کیلوگرم در هکتار، بیشترین و رقم زمستانه نورستار با کمترین سرعت رشد گیاه در مراحل مختلف نمو، با ۲۲۳۰ کیلوگرم در هکتار، کم ترین مقدار عملکرد دانه را داشتند. همبستگی بین عملکرد دانه با
نیاز حرارتی تا گلدهی (R=-۰.۸۶) و رسیدگی فیزیولوژیک (R=-۰.۸۷)، به صورت منفی و معنی دار بود. بنابراین ارقام دارای عملکرد دانه کمتر، دارای
نیاز حرارتی بیشتری بودند و بررسی
نیاز حرارتی ارقام مورد بررسی تا مرحله گلدهی نشان داد که ارقام بهاره به طور متوسط
نیاز حرارتی کم تری نسبت به ارقام زمستانه دارند. تجمع
قندهای محلول در
طوقه ارقام زمستانه و بینابین در طول فصل زمستان نسبت به ارقام بهاره بیشتر بود. روند تجمع
قندهای محلول در
طوقه بوته های گندم در طول فصل زمستان به صورت نزولی بود، به طوری که در ابتدای زمستان،
طوقه دارای محتوای قند بیشتری نسبت به اواسط و اواخر زمستان بود. ارقام زمستانه و بینا بین به طور متوسط دارای سبزینگی برگ و حداکثر کارآیی فتوشیمیایی فتوسیستم II بیشتری نسبت به ارقام بهاره بودند.نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده در منطقه مورد مطالعه، به طور میانگین رقمهای زمستانه و بینا بین نسبت به رقمهای بهاره از نظر صفات فیزیولوژیک مرتبط با تحمل
سرما برتر بودند. اما با توجه به عملکرد دانه به دست آمده در این تحقیق، در کرمانشاه و مناطق آب و هوایی مشابه بین رقمهای کشت شده، احتمالا کشت رقمهای بهاره نسبت به دو تیپ رشدی دیگر بیشتر قابل توصیه است.