چنگ های شکسته: حماسه، اجرا و تاریخ در «آخر شاهنامه» از مهدی اخوان ثالث

در «آخر شاهنامه» سروده مهدی اخوان ثالث (۱۹۲۹-۱۹۹۰،) یکی از برجسته­ترین نمایندگان «شعر نو» در ایران، شاعر گفتار شفاهی ساختگی­ای را به نمایش می­گذارد، طوری که شعر فقط برای خواننده­ای که با سنت حماسی داستان­سرایی دمساز باشد قابل­فهم می­شود. این مقاله به بررسی رابطه بین زبان، ادراک، خود، زمان و جهان پدیدآمده از طریق داستان­گویی تخیلی می پردازد. بحث ما با تکیه بر نظریه های ادراک، زمان روایی و اجرای حماسی، به ماهیت «من» و «ما»، زمینه های روایی و هویت های در حال ایجاد توسط روایت، تلفیق گذشته و حال در شکل داستان، قصه­گو، و فضاهای خاطره می پردازد که هم در متن و هم از طریق متن ایجاد می شوند. کنش گفتاری خیالی راوی، خواننده را در مقام مخاطب در نظر می­گیرد، و این در حالی است که گذشته حماسی با زمان حال ویران شده پوشانده می­شود. زبان با آنچه توصیف می کند قیاس­ناپذیر می­شود. به جای توسل نوستالژیک به عصر فراموش­شده قهرمانان حماسی (که غالبا این­گونه ادعا می شود،) «آخر شاهنامه» به مثابه نوعی پیش بینی مدرن از آگاهی تکه­تکه شکل می­گیرد. این آگاهی تکه­تکه شده بر افراد جامعه تاثیر می گذارد، جامعه ای که دیگر به دوران حماسه ها بازنمی گردد.