ارزیابی عملکرد دانه و شاخص های تحمل به خشکی در ارقام و لاین های خالص سویا در منطقه گرگان

خشکی یکی از مهم ترین عوامل کاهش دهنده عملکرد دانه گیاهان در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا از جمله ایران است. برای ارزیابی عملکرد و شاخص های تحمل به خشکی در بیست رقم و لاین سویا، سه آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در دو سال ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان با سه تکرار اجرا شد. زمان آبیاری در آزمایش اول (شاهد) براساس ۵۰ میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A و در شرایط تنش متوسط و شدید به ترتیب براساس۱۰۰ و ۱۵۰ میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر در نظر گرفته شد. میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ های مورد مطالعه در شرایط بدون تنش ۱۹۸۹ کیلوگرم در هکتار و در شرایط تنش خشکی شدید ۱۲۴۲ کیلوگرم در هکتار بود. در شرایط بدون تنش ژنوتیپ HT۲ با ۲۵۶۹ کیلوگرم در هکتار، در شرایط تنش متوسط ژنوتیپ PE۱۰ با ۲۲۲۲ کیلوگرم در هکتار و در شرایط تنش شدید رطوبتی ژنوتیپ WE۶ با ۱۶۸۸ کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را تولید کردند. با توجه به شاخص های STI، MP و GMP، تحمل به تنش خشکی در ژنوتیپ های PE۱۰ و HT۲ بیشتر از سایر ژنوتیپ ها بود. محاسبه شاخص SSI نشان داد که از نظر تحمل به خشکی، ژنوتیپ L۵۰۴ متحمل ترین و ژنوتیپ M۹ دارای کمترین تحمل بود. به همین ترتیب محاسبه شاخص TOL نشان داد که از نظر تحمل به خشکی، ژنوتیپ SG۲۰ متحمل ترین و L۱۷ دارای کمترین تحمل بود. ژنوتیپ های برتر می توانند پس از اجرای طرح های تحقیقاتی تکمیلی جهت کشت در شرایط مختلف استان توصیه شده و همچنین در برنامه های تحقیقاتی به نژادی مورد استفاده قرار گیرند.