تحلیل و مقایسه کیفیت کرامات ابوسعید ابوالخیر در اسرارالتوحید با کرامات شیخ احمد جام در مقامات ژنده پیل

کرامت به عنوان یکی از اصول تصوف که امری ناقض عادت و بیرون از محدوده توان بشر عادی است، همواره موضوعی مورد مناقشه میان اهل شرع و تصوف بوده و هست. موافقان، کرامت را از نشانه­های یک ولی کامل دانسته، تاییدش می­کنند، اما مخالفان آن را ذریعه­ای برای ارضای حس قدرت­خواهی و ثروت­اندوزی صوفی­نماها می­دانند. در میان صوفیه، ابوسعید ابوالخیر و شیخ احمد جام دو تن از کسانی هستند که در کتب متعددی کرامات فراوانی از آن ها نقل شده، به گونه ای که این موضوع یکی از ویژگی­های بارز شخصیت حقیقی و ساختگی ایشان شده است. بر این پایه، آن­چه در جستار پیش­رو موردنظر خواهد بود، مقایسه این کرامات و تبیین اشتراکات و افتراقات فکری و رفتاری این دو عارف نامی با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی است. به نظر می­رسد که ابوسعید و شیخ جام، علی­رغم قرب مسافت، به لحاظ فکری و منش صوفیانه از هم دورند و هر یک، باوجود مشابهت­های فکری و رفتاری اندک، در وادی­های متفاوتی از عرفان سیر می­کنند. به طوری که ابوسعید طرفدار تصوف همراه با محبت و رجا است و شیخ جام، هواخواه تصوف زاهدانه صرف همراه با خوف.