کم-آبیاری در آبیاری سطحی: چالش ها، راهکارها و چشم انداز

در منابع علمی به کم-آبیاری به عنوان یکی از راه های صرفه جویی و استفاده بهینه از آب به خصوص در آبیاری سطحی اشاره شده است. یکی از چالش های موجود کاربردی بودن و عملیاتی شدن نتایج تحقیقات کم-آبیاری توسط کشاورزان و مشهود نبودن آن و تردیدها در این زمینه می باشد. مقاله حاضر به مرور و جمع بندی تعدادی منابع تحقیقاتی کشور در زمینه کم-آبیاری پرداخته و همچنین نتایج و دستاوردهای حاصله از نشست هم اندیشی با صاحبنظران و محققین دست اندرکار تحقیقات کم-آبیاری را ارائه و تفسیر و تجزیه و تحلیل می نماید. همچنین در این مقاله تفاوت بین تکنیک کم-آبیاری (Deficit irrigation) و کم آبیاری (کمتر آبیاری نمودن به معنی عام) (Lesser irrigation) بیان شده است. تحقیقات کم-آبیاری انجام شده اکثرا در شرایط کرت های آزمایشی کوچک و با راندمان آبیاری ۱۰۰ درصد انجام شده و ممکن است نتایج آنها با شرایط مزرعه واقعی همخوانی نداشته باشد. همچنین این پروژه ها به مسئله بهینه سازی خیلی نپرداخته و بیشتر بر مسائل تنش آب وکاهش محصول و افزایش کارایی مصرف آب، در واقع به مفهوم کم آبیاری، توجه نموده اند. از طرف دیگر کاربرد کم-آبیاری با رویکرد بهینه سازی ممکن است برای اراضی خرد وکشاورزان خرده پا عملی نباشد. بنابراین کم-آبیاری یک فناوری بهینه سازی است که کشاورزان ما در حال حاضر دانش لازم در این زمینه را ندارند. به عنوان راهکار با توجه به جمع بندی تحقیقات انجام شده و همچنین پایین بودن راندمان آبیاری در مزارع کشاورزان، به جز مراحل رشدی حساس به تنش آبی (نظیر مرحله گلدهی)، می توان ۲۰ تا ۲۵ درصد کم آبیاری را برای گیاهان زراعی توصیه نمود. برای دورنما و چشم انداز تحقیقات آینده، نتایج حاصله بیانگر آن هستند که پروژه های جامع کم- آبیاری، کم و یا محدود می باشند و اکثرا یک سو (فنی) نگر بوده و شرایط اقتصادی-اجتماعی کشاورزان را برای چگونگی کاربرد نتایج در نظر نمی گیرند. لذا تحقیقات و مطالعات جامع تری برای رفع این مسائل مورد نیاز است.