بررسی و نقد نظریه های تنش و منازعه کشورها و ارائه مدل نظری

تنش و منازعه میان واحدهای سیاسی- فضایی در ابعاد مختلف محلی، ناحیه­ای، ملی، منطقه­ای و جهانی همواره بخشی از تاریخ حکمرانی انسان در این کره خاکی را به خود اختصاص داده و سابقه­ای به درازای عمر بشر دارد. در این میان حکومت­های ملت­پایه به عنوان بارزترین واحدهای سیاسی دارای حاکمیت و اقتدار در فضای سرزمینی تحت کنترل خود، به خاطر تلاش برای بقای ملی و گسترش حوزه نفوذ و نیز دستیابی به منافع ملی خود، روابط مبتنی بر تنش و منازعه را با همسایگان و کشورهای دیگر تجربه کرده­اند. در بسیاری از مواقع نیز، حکومت­ها نسبت به برخی عوامل و ارزش­های جغرافیایی و ژئوپلیتیکی بیرون یا درون قلمرو خود، دیدگاهی ناسازگار با دیدگاه همسایگان یا قدرت­های منطقه­ای و جهانی دارند و در چنین حالتی نیز کشمکش و مشاجره بین آنها بروز می­کند. با عنایت به اهمیت موضوع عوامل ایجاد­کننده­ تنش و منازعه در روابط کشورها، دیدگاه­های مختلف و متنوعی از سوی اندیشمندان و متخصصین رشته­های علمی مختلف نظیر جغرافیا، علوم سیاسی، جامعه شناسی، مدیریت، روابط بین­الملل، ژئوپلیتیک و همچنین مکاتب فکری و فلسفی مختلف در این زمینه ارائه شده است. فرضیه­ای که این تحقیق بر پایه آن صورت گرفته است، این است که بیشتر نظریه­هایی که از سوی متخصصین و اندیشمندان این حوزه از جغرافیای سیاسی و روابط بین­الملل در رابطه با سرچشمه­های بروز تنش و منازعه در روابط میان کشورها ارائه شده است، از حالت تک­عاملی و یا چند­عاملی برخوردار بوده و هیچ کدام از آنها نتوانسته است یک مدل نظری جامع و کاملی در این رابطه ارائه دهد. بر این اساس، این مقاله با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه­ای به ارزیابی و بررسی نظریه های مرتبط با سرچشمه­های تنش و منازعه میان کشورها می­پردازد و با نقد و تحلیل آن نظریه­ها، نظریه تازه­ای را در زمینه عوامل ایجاد­کننده تنش و منازعه در روابط کشورها ارائه می­نماید.