تاثیر کوتاه مدت کمپوست بستر قارچ بر مقاومت فروروی، توزیع اندازه خاکدانه ها و پایداری آن ها در خاک هایی با بافت متفاوت

سابقه و هدف: در میان روش های مختلفی که برای حل مشکلات تراکم و به تبع آن افزایش مقاومت فروروی و کاهش حاصلخیزی خاک اعمال می شود، افزودن مواد آلی به خاک از جایگاه مهمی برخوردار است. کمپوست بستر قارچ خوراکی دارای بسیاری از ویژگی های مورد نیاز برای افزایش محصولات کشاورزی ارگانیک و مدیریت محیط زیست است. با توجه به اینکه مواد تشکیل دهنده کمپوست بستر قارچ (شامل خاک سنگین، خاک سبک، خاک ریشه، کاه و کلش گندم، سنگ آهک و کود مرغی) متفاوت از انواع دیگر مواد آلی می باشد، انجام تحقیقات جدید برای بررسی تاثیر آن بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک ضروری است. علی رغم اینکه بافت های مختلف رفتارهای متفاوتی دارند، با این وجود تاثیر کمپوست بستر قارچ بر مقاومت فروروی، جرم خاکدانه های ریز و درشت در بافت های متفاوت کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین هدف از انجام این تحقیق بررسی تاثیر کوتاه مدت کمپوست بستر قارچ بر مقاومت فروروی، میانگین وزنی قطر خاکدانه ها، توزیع اندازه خاک دانه ها و ماده  آلی در سه نوع خاک بود.مواد و روش: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورها شامل بافت خاک در سه سطح (لوم شنی، لوم و رسی) و درصد  وزنی کمپوست بستر قارچ در سه سطح (صفر، ۳ و ۶ درصد) بود. تیمارها اعمال و نمونه ها به مدت ۱۲۰ روز در دوره انکوباسیون قرار گرفتند و در این دوره با آب شهری مرتب هر ماه ۱ بار اشباع (اشباع شدن از بالا) و خشک  شدند تا شرایط مزرعه شبیه سازی گردد. در پایان دوره انکوباسیون، نمونه برداری از ظروف به صورت دست خورده و دست نخورده توسط سیلندر های استیل با قطر ۵ سانتی متر و ارتفاع ۵/۴ سانتی متر انجام شد. اندازه گیری مقاومت فروروی توسط فروسنج میکرو روی نمونه های دست نخورده در مکش ماتریک ۳/۰ بار صورت گرفت. ماده  آلی، میانگین وزنی قطر خاکدانه ها و توزیع اندازه خاکدانه ها اندازه گیری شد.یافته ها: نتایج نشان داد که استفاده از سطح ۶ درصد کمپوست بستر قارچ در خاک لوم شنی به علت برهمکنش بین ترکیبات موجود در کمپوست و ایجاد خاکدانه های پایدار موجب کاهش مقاومت فروروی نسبت به سطح ۳ درصد و شاهد گردید. همپنین نتایج نشان داد که بیش ترین مقدار تغییرات در ماده  آلی و میانگین وزنی قطر خاکدانه ها در سطح ۶ درصد، در  بافت لوم مشاهده شد. هم چنین جرم خاکدانه ها در کلاس های ۸-۴ و ۴-۲ میلی متر، در خاک های مورد مطالعه به ترتیب لوم بیشتر از لوم  شنی و لوم شنی بیشتر از رسی بود، که تفاوت همه آن ها معنی دار شد. به کار بردن کمپوست بستر قارچ در سطح ۳ و ۶ درصد در بافت لومی موجب افزایش معنی دار جرم خاکدانه ها ی ۵-۱/۰ و ۵/۰-۲۵/۰ میلی متر نسبت به شاهد شد. خاکدانه های مذکور در خاک لوم شنی و رسی در سطوح مختلف تفاوت معنی داری را نشان ندادند. با افزایش سطوح کاربرد کمپوست بستر قارچ در خاک های مختلف، ماده آلی در دامنه ۲۷ تا ۶۶ درصد، میانگین وزنی قطر خاکدانه ها در دامنه ۱۶تا ۵/۳۴ درصد، جرم خاکدانه های ۱-۵/۰ میلی متر در دامنه ۴ تا ۵/۱۱۷ درصد و جرم خاکدانه های ۵/۰-۲۵/۰ میلی متر در دامنه ۴ تا ۱۷۰ درصد افزایش یافت.   نتیجه گیری: این کمپوست متفاوت از سایر اصلاح کننده ها می باشد و می تواند در بافت های متفاوت مکانیسم تاثیر متفاوتی داشته باشد. به این صورت که افزودن همزمان آهک، رس و ماده آلی (از طریق کمپوست) به خاک های با بافت متفاوت باعث بروز واکنش های تبادل کاتیونی در خاک می شود. آهک به عنوان یکی از اصلی ترین افزودنی هایی که توانایی بهبود رفتار خاک های ریز دانه را دارد از دیر باز مورد توجه قرار داشته است. به این صورت که در خاک رس و لوم برهمکنش بین آهک و رس با ماده آلی با تشکیل پل های کاتیونی نقش مهمی به عنوان عوامل تجمع خاک ایفا می کنند. در خاک لوم شنی به علت کم بودن ماده آلی و ساختمان ضعیف، استفاده از آهک و گچ مستقیما مقاومت خاک را بهبود می دهد. لذا استفاده از کمپوست بستر قارچ در اراضی کشاورزی جهت اصلاح ساختمان خاک مفید است.