محدودیت های همنشینی همخوان ها در مرز اشتقاق در زبان فارسی

هدف پژوهش حاضر، بررسی محدودیت های واجی حاکم بر همنشینی همخوان ها در مرز اشتقاق واژه های زبان فارسی است. این پژوهش نشان می دهد تا چه اندازه جایگاه تولید، شیوه تولید و مشخصه واک می تواند در همنشینی همخوان ها موثر باشد. در این پژوهش، ۱۳۶۲ واژه مشتق دارای توالی همخوانی از فرهنگ مشیری (۱۳۸۸) استخراج و بررسی شده است. بسامد توالی ها در پیکره مورد مطالعه و بسامد هریک از همخوان ها در توالی، در هریک از جایگاه ها ارائه شده است. نتایج این بررسی نشان می دهد که همخوان ها با تفاوت های بسامدی چشمگیری در توالی همخوانی ظاهر می شوند. توالی های سایشی-غیرسایشی دارای بیشترین بسامد و توالی های دوخیشومی دارای کمترین بسامد هستند. مقایسه فراوانی همخوان ها به عنوان عضو اول و دوم توالی نشان می دهد که تمامی ۲۳ همخوان زبان فارسی در جایگاه اول توالی در مرز اشتقاق حضور دارند؛ ولی تنها ۱۲ همخوان در جایگاه دوم می توانند حضور داشته باشند. از میان ۱۹۸ نوع توالی، ۵۴ درصد از توالی ها به لحاظ مشخصه واک همسان هستند؛ درحالی که ۴۶ درصد توالی ها از این نظر ناهمسان هستند. بنابراین، گرایش به سمت همسانی در این مشخصه، با اختلاف اندکی بیشتر از ناهمسانی است. وضعیت واک داری باتوجه به جایگاه اول و دوم توالی تغییر درخور توجهی نشان نمی دهد.