بررسی معناشناختی استعاره های چند شبکه ای در دیوان شمس (از مراحل نطفه بستن تا فطام)

کاربرد استعاره های گسترده و گوناگون در متون عرفانی موجب شده است که دیدگاه های نوی پیش روی مخاطب باز شود و فهم افراد در باب عالم معانی گسترش یابد. در واقع، استعاره به سبب عملکرد تداعی گری-اش در متون عرفانی به تسهیل شماری از تجارب نو کمک می کند؛ تجاربی که از دایره تجربه مستقیم فرد خارج است. این پژوهش بر اساس دیدگاه های لیکاف و جانسون، دو نظریه پرداز معنی شناسی شناخت گرا، انجام شده است. این دو نظریه پرداز بر این باورند که استدلال و مفهوم سازی بستگی لاینفک با ویژگی های فیزیکی و محیطی دارند. در اشعار مولوی مجموع مفهوم سازی ها و استدلال ها با توجه به قابلیت های بیولوژیکی و تجربه-های جسمانی و اجتماعی انسان طرح شده است. شبکه ای از روابط استعاری در نظام شناختی مولوی وجود دارد که به شکل «زنجیره ای» از زمان نطفه بستن و تشکیل جنین در رحم آغاز و تا فطام کودک ادامه می-یابد. افزون بر این، بارداری مریم(س) و زایش عیسی(ع)، یکی از پرکاربرد ترین استعاره ها برای تبیین معانی و معارف مولوی از جمله «وحدت اولیا» است. همچنین در درون این شبکه، مولوی از رابطه «مادر و کودک» برای تبیین و تفهیم رابطه «خداوند و انسان» استفاده می کند. در این مقاله، برای رسیدن به نتیجه بهتر، پیوندهای مادر و همه تصویرهای مرتبط با آن (از جمله پستان و شیر) تحلیل، و در صورت لزوم به ابیات مثنوی نیز استناد شده است. مولوی توانسته است در زبان هنری خود، مراحل سیر و سلوک و احوال روحانی را با طبیعی ترین تجربه های فیزیکی انسان، یعنی مراحل رشد وی، تبیین کند.