نگرشی بر نوع مسئولیت دولت در قبال اعمال کارکنان خود

ازآنجاکه فعالیت های اداری و اجرایی دولت همانند دیگر اقدامات اجتماعی خصوصا با توجه به اینکه سازمانهای دولتی از وسایل فوق العاده زیادی برای اجرای برنامه های خود استفاده می کنند ممکن است موجب ورود خساراتی به دیگران شود، این سوال مطرح می شود که زیان دیده در چنین مواردی برای دریافت خسارت به چه کسی می تواند رجوع کند؟ مسئولیت واقعی جبران خسارت وارده بر عهده کیست؟ کارمند یا دولت؟ با توجه به اینکه خسارات دولتی ممکن است ناشی از خطای اداری یا خطای شخصی کارمند باشد، برای حمایت از زیان دیده، در این نوشتار در پی اثبات دو نوع مسئولیت برای دولت هستیم. نخست، مسئولیت شخصی دولت؛ که در صورت وقوع خسارت در اثر خطای اداری و یا خطای مشترک (اداری و شخصی) مطرح می شود که مبنای آن اطلاق ادله ضمان است. دوم، مسئولیت تبعی دولت؛ که این نوع مسئولیت دولت، به جهت حمایت زیان دیده در قبال خطاهای شخصی کارمندان دولت مطرح می شود؛ چراکه گاهی میزان خسارات وارده به قدری گسترده است که چه بسا در صورت مسئولیت کارمند خاطی به تنهایی، زیان دیدگان از جبران خسارت محروم شوند. علاوه بر اینکه در برخی موارد به دلیل پیچیدگی مسئله تشخیص کارمند خاطی مشکل است. همچنین تبعیض ناروایی که ماده ۱۱ و ۱۲ قانون مسئولیت مدنی بین دولت به عنوان بزرگترین کارفرما با دیگر کارفرمایان قائل شده، مرتفع خواهد شد. در متون دینی نیز شیوه برخورد حضرت رسول (ص) در ماجرای خالد بن ولید و ماعز، دیدگاه مسئولیت تبعی دولت را تایید می کند. البته در این مورد چون مسئولت نهایی به عهده کارمند خاطی است، دولت می تواند خسارت پرداختی را از کارمند مطالبه نماید.