الگوی رواداری کیفری در حدود و قصاص

ر نظام کیفردهی جمهوری اسلامی ایران، اسباب و تدابیری برای کاهش توسل به انواع کیفرها پیش بینی شده است. در این نظام، الگوی رواداری در اجرای کیفرهای تعزیر، حد و قصاص (کیفرزدایی)، متضمن قواعد متفاوتی است. در این میان به دلیل غلبه جرائم تعزیری به لحاظ تعداد و ارتکاب، کیفرزداهای مختلفی با شرایط مشخص مورد شناسایی قرار گرفته است. باوجوداین الگوی حاکم بر شیوه رواداری در جرائم حدی و قصاص ناشناخته تر بوده و قواعد آن ساماندهی نشده است. در این نوشتار، دو محور حدزدایی و قصاص زدایی مورد شناسایی قرار گرفته و قواعد حاکم بر هریک از آنها تبیین شده است. به صورتی که از میان ضوابط فقهی و حقوقی، در «حدزدایی»، قاعده کلی ابتنای حدود بر تخفیف و قواعد جزیی بازگشت، مصلحت، محرومیت و ادعا و در «قصاص زدایی»، قواعد اراده صاحب قصاص و تبدیل پذیری، استخراج شده است. این الگو نشان می دهد با وجود محدودیت اختیار قاضی در کیفرزدایی در این جرائم، اراده بزهکار و بزه دیده در سقوط یا تبدیل کیفر اثربخش تر است.