تحلیل روابط فرهنگی در پیکره بندی فضایی مسکن سنتی کردها (مطالعه موردی: خانه های سنتی شهری منطقه موکریان (شهر سردشت)

فضا، یکی از مهم ترین مباحث معماری است که فرم، ساختار و سازماندهی آن به طور مستقیم با فرهنگ در ارتباط می باشد، درواقع وجوه و مولفه های فرهنگ در محیط ساخته شده، در قالب فضا متبلور می شوند. می توان گفت، معماری به واسطه ی زبان کالبد و فضا، قانونمندی های اجتماعی و فرهنگی نهفته در رسوم و عادات را سازماندهی می کند. بنابراین نحوه ی سازماندهی، انتظام و نوع فضاها و فرم ظاهری آن ها، علاوه براینکه معرف پیشینه ی فرهنگی و هویت ساکنان است، بر ساختار اجتماعی کاربر فضا نیز موثر می باشد. هدف اصلی این پژوهش، بررسی ماهیت معماری مسکونی منطقه کردستان مکری (موکریان)، با تاکید بر خصوصیات و ویژگی های فضای معماری و نحوه ی سازماندهی و انتظام آن، از منظر فرهنگ می باشد. برای دستیابی به این هدف، با استفاده از روش کیفی قوم نگاری، کلیت فرهنگ کردهای مکری بر اساس متغیرهای ملموس تری که در شکل گیری فضای معماری موثرند (سبک زندگی، ساختار خانواده، نقش جنسیت ها (جا و مقام زن)، محرمیت و فرایند روابط اجتماعی) در ارتباط با شکل خانه ها بررسی شده است. عملیات گردآوری داده های معماری (برداشت، تهیه پلان، کروکی و عکاسی) نیز با استفاده از روش میدانی در رابطه با شکل خانه های سنتی (خانه های شهری) شهر سردشت، واقع در شمالغرب ایران، به عنوان نمونه عمومی و مطالعاتی از مساکن شهری و معماری بومی منطقه کردنشین موکریان، انجام شده است. بنابراین به منظور تحلیل ساختار فضایی، الگوی چیدمان فضا و نمودار توجیهی آن ها با استفاده از نرم افزار Agraph ترسیم شد. سپس شاخص های هم پیوندی، عمق نسبی واتصال (کنترل) فضاها با استفاده از روابط ریاضی نحوفضا برای هر نمونه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج کلی پژوهش نشان می دهد، معماری سنتی منطقه موکریان، تلفیقی از معماری درونگرا و برونگرا است. در خانه های شهری این منطقه مسئله محرمیت، به واسطه فرهنگ خاص کردها، ساختار پیچیده ای دارد و اکثر فضاها بعدی عمومی دارند. جایگاه زن در خانه و سیستم خانواده از نظر تعداد همسر، اهمیت زیادی در شیوه ی سازماندهی فضا دارد که منعکس کننده رفتارهای برگرفته از فرهنگ، آدب و رسوم بومی و ساختار اجتماعی شان می باشند.