ارزیابی اثر پوسته های زیستی خاک بر کیفیت رواناب

در مناطق خشک و نیمه خشک، سطح خاک دارای پوشش گیاهی ضعیف و پراکنده است. در بسیاری از مناطق خشک، فضای بین گیاهان توسط ریزموجوداتی تحت عنوان پوسته های زیستی خاک (از جمله: گلسنگ ها، خزه ها، قارچ و سیانوباکتری ها) پوشیده شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر پوسته های زیستی خاک بر کیفیت رواناب در تپه ماهورهای پیرامون تالاب آجی گل در استان گلستان انجام گرفت. برای انجام پژوهش، شبیه سازی باران در پلات های ۱×۲ مترمربعی و با شدت حدود ۸۰ میلی متر بر ساعت با تداوم ۳۰ دقیقه ای در نقاط با و بدون پوسته های زیستی انجام شد. تیمارهای مورد بررسی شامل: پوسته زیستی با پوشش غالب خزه، پوسته زیستی با پوشش غالب گلسنگ، پوسته زیستی با پوشش غالب ترکیبی خزه+گلسنگ، اراضی با پوشش غالب بوته زار، و زمین لخت بود. متغیرهای کیفیت آب مورد بررسی شامل: رسوب، هدایت الکتریکی، اسیدیته، رنگ و مواد جامد محلول می باشد. نمونه برداری این متغیرها در حین آزمایش (زمان شروع ایجاد رواناب، دقیقه ۱۵و دقیقه ۳۰) انجام شد و علاوه بر آن یک نمونه نیز بعد از پایان عملیات شبیه سازی از مخلوط کل رواناب برداشته شد. برای تعدادی دیگر از متغیرهای کیفیت آب شامل کربن آلی، نیتروژن، فسفر و پتاسیم، اندازه گیری فقط در پایان شبیه سازی از مخلوط کل رواناب انجام شد. داده های حاصل از اندازه گیری، با استفاده از روش های گرافیکی و آزمون های آماری تحلیل واریانس، کروسکال-والیس و توکی تحلیل شد. نتایج نشان داد که، غلظت رسوب در نقاط دارای پوسته های زیستی کمتر از نقاط فاقد این پوسته ها بوده و در اکثر موارد خاک لخت نسبت به تیمارهای مختلف اختلاف قابل ملاحظه داشته است (خاک لخت سه برابر درمنه). سایر متغیرهای کیفیت رواناب (هدایت الکتریکی، اسیدیته، رنگ و مواد جامد محلول) نیز در پوشش های مختلف دارای اختلاف معنی داری در سطح ۵ درصد بودند. در مورد متغیرهای کربن آلی، فسفر، نیترات و پتاسیم، آزمون های آماری، اختلافات معنی داری بین پوشش های مختلف تشخیص ندادند اما بر روی نمودارهای آماری، اختلافات قابل توجهی بین پوشش ها قابل مشاهده بود. به طور کلی، نتایج حاکی از تاثیر چشمگیر پوسته های زیستی بر متغیرهای کیفیت رواناب می باشد. لذا، حفاظت از پوسته های زیستی و جلوگیری از تخریب آنها، به منظور حفظ آب و خاک و نیز حفظ کیفیت آب در تالاب های پایین-دست، ضرورت دارد.