مروری بر برنامه های کاهش تقاضای مواد در ایران و توصیه هایی برای برنامه های توسعه و راهبردی کشوری

این مقاله با هدف مرور فعالیتهای کاهش تقاضای کشور و مقایسه آن با یافته های علمی و تجربیات جهانی نوشته شده است تا با شناسایی کاستیها، به چاره جویی و رفع آنها مبادت شود. عرصه کاهش تقاضا به طور کلی شامل سه رویکرد پیشگیری، درمان و کاهش آسیب است. برنامه های پیشگیرانه که سعی در کاهش بروز موارد جدید سوءمصرف مواد دارند، به شیوه ها و اشکال مختلفی اجرا می شوند. مطالعات نشان داده است تنها آن دسته از اقدامات پیشگیرانه موثرند که جامع، چندبخشی و مداوم باشند. در میان اقدامات درمانی نیز تنها دسته ای موثرند که به اعتیاد به چشم بیماری مزمن بنگرند. به عبارت دیگر تنها درمانها و مراقبتهای طولانی مدت در اعتیاد موثرند. همچنین به دلیل آمادگی نداشتن بسیاری از معتادان در پذیرش درمان از یک سو و نیز گسترش بیماریهای مهلکی همچون ایدز و هپاتیت از راه استفاده مشترک از وسایل تزریق از سوی دیگر، اتخاذ روشهای کاهش آسیب (که مبتنی بر به کارگیری اصول بهداشتی بدون الزام به ترک هستند) از اولویتهای کاهش تقاضا است. ایران رتبه اول را در بین کشورهای جهان به لحاظ میزان مصرف مواد افیونی داراست. تاریخ معاصر کشور ما نشانگر غلبه دیدگاه کاهش عرضه و نقش حاشیه ای کاهش تقاضا بوده است. رویکرد کاهش تقاضا در ده سال اخیر به تدریج در کشور گسترش یافته است. با وجود این، دچار کمبودهایی بوده است، چه از بعد فضای قانونی، برنامه های راهبردی و ساختارهای اداری و چه از بعد بررسیهای همه گیری شناسی و فعالیتهای موثر پیشگیرانه، درمانی و کاهش آسیب، بوده است. بنابراین ضروری است مسئله کاهش تقاضا مورد توجه بیشتر صاحبنظران و مسئولان کشور قرار گیرد