توان بخشی گفتاری پس از ترمیم شکاف لب و کام

علی رغم پیدایش روش های نوین ترمیم بیماران با شکاف لب و کام یا شکاف کام یا لب، بروز اختلال گفتاری بیمار پس از ترمیم، دور از انتظار نیست. از هر دوهزار تولد، یک نوزاد دچار شکاف کام به تنهایی یا در هر هزار تولد یک نوزاد دارای شکاف توام لب و کام است. میزان شیوع این اختلالات نزد سفیدپوستان قدری بالاتر از سیاه پوستان است و در منطقه آسیا با بروز بیشتری، حتی به یک در هر پانصد تولد می رسد. ازآنجاکه امکان وجود سایر اختلالات در ناهنجاری ها در میان این نوزادان وجود دارد؛ لذا بررسی کامل تاریخچه ای و اخذ معاینات کامل بالینی آنها پس از تولد ضروری است. بررسی مسائل ارثی بودن این ناهنجاری ها با توجه به تاریخچه ازدواج های خانوادگی یا احتمال بروز ناهنجاری های مشابه در سایر فرزندان نیز ضروری است. بروز شکاف کام به تنهایی، بیشتر از شکاف توام لب و کام است که به همراه ناهنجاری های دیگر به صورت نشانگان (Syndrome) به وجود می آیند. بنابراین، بررسی این گونه بیماران با نشانگانی که تقریبا یک سوم کل بیماران با شکاف کام تنها را تشکیل می دهند، می بایست از دیدگاه های مختلف بالینی مورد تاکید قرار گیرد. شایع ترین نشانگان همراه با شکاف کام تنها «نشانگان پیر رابین» (Pierr Robin) است که علاوه بر شکاف کام، علائم دیگری چون کوچکی فک تحتانی و بیرون زدگی زبان را به همراه دارند. نحوه شکاف کام تنها در بیماران نشانگانی به شکل V و در بیماران به همراه نشانگان به صورت U است. پس از بررسی کامل عمومی نوزاد، وضع تغذیه ای وی از جهت جلوگیری از سوء تغذیه، کاهش وزن و عدم رشد جسمی ضروری است. در صورت فراهم بودن کلیه شرایط سلامتی، عمل جراحی ترمیمی لب و هر دو بخش سخت و نرم کام، در اولین فرصت ممکن صورت می گیرد. در شرایطی که شکاف لب ناوسیع باشد، می توان ترمیم کام را در سن زیر ۶ ماهگی و در صورت همراه بودن با شکاف کام، زیر ۱۸ ماهگی، مورد بررسی قرار داد. ازآنجاکه در عمل جراحی مزبور میزان قابل توجهی از اعصاب، مخاط، عضلات و قطعات استخوانی مورد دستکاری قرار می گیرد؛ لذا قبل و پس از ترمیم نواقص، کارایی کامل و مناسبی را در این اجزا نمی توان انتظار داشت. در نواحی آناتومیکی یادشده، مجموعه اجزای لب و کام که در نواحی خلف دهان، با انقباض عضلات و بالارفتن، موجب انسداد راه بینی گردیده یا با شل شدن خود موجب بازشدن راه حلقی و بینی می شوند، دچار اختلال می گردد. میزان بروز این گونه اختلال در %۲۰ از کل بیماران تحت عمل جراحی ترمیمی لب و کام دیده می شود. اختلال مزبور، سبب اختلال عملکرد دریچه کامی-حلقی می شود و خود سبب اختلال «پر خیشومی شدگی» (Hypernasality) یا «کم خیشومی شدگی» (Hyponasality) گفتار می گردد. بر همین اساس در جراحی های ترمیمی لب و کام، مشاوره و مداخله آسیب شناس گفتار و زبان، از اصولی بسیار با ارزش و مهم تلقی می گردد. گرچه تبادل نظر و کار گروهی با سایر متخصصین نیز در صورت لزوم، از اهمیت ویژه ای در گروه درمانی این بیماران نیز محسوب می گردد.