تاثیر مداخلات آموزشی مبتنی بر مدل در ارتقاء رفتارهای پیشگیرانه از ایدز در نوجوانان ایرانی : یک مرور سیستماتیک

زمینه و هدف: بنا به نظر سازمان جهانی بهداشت، تنها راه موثر مبارزه علیه ایدز، آموزش بهداشت است و گروه های آسیب پذیر از جمله نوجوانان باید در اولویت برنامه های آموزشی قرار بگیرند. این پژوهش با هدف بررسی تاثیر مداخلات آموزشی مبتنی برمدل بر ارتقای رفتارهای پیشگیرانه از ایدز درنوجوانان ایرانی انجام شد.روش بررسی: در این مطالعه مرور نظام مند، تمام مطالعات مداخله ای فارسی و انگلیسی ایرانی، در محدوده زمانی از ۱۳۸۴/۰۱/۱۲ تا ۱۴۰۱/۱۱/۱۲ مورد بررسی قرارگرفتند. جستجو در پایگاه های اطلاعاتی Scopus ,PubMed/Medline،Web of science،ISC و Google Scholar همچنین Magiran، SID، IranDoc وIRCT انجام شد. سپس؛ دو پژوهشگر به طور مستقل مقالات را از جهت غربالگری، انتخاب، ارزیابی کیفیت با استفاده از ابزار (EPHPP) و استخراج یافته ها مورد بررسی قرار دادند.یافته ها: در نهایت، ۱۲ مقاله با حجم نمونه کلی ۲۰۱۳ نوجوان انتخاب شد. مداخلات آموزشی در ۶ مقاله بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی(HBM)، سه مقاله بر اساس تئوری رفتار برنامه ریزی شده(PBT) و ۳ مقاله بر اساس تئوری شناختی اجتماعی(SCT) بود. HBM شایع ترین چارچوب در طراحی مداخلات آموزشی در ارتباط با رفتارهای پیشگیرانه از ایدز در میان نوجوانان بود؛ اما برای تغییر رفتارهای طولانی مدت، مناسب به نظر نمی رسید. PBT منجر به افزایش سطح آگاهی،کنترل رفتاری درک شده، بهبود نگرش و ایجاد هنجارهای انتزاعی مناسب و افزایش معنادار مهارت رد و به تاخیر انداختن پیشنهادهای خطرزای مرتبط با ایدز در دانش آموزان شد و SCT نیز در افزایش آگاهی نوجوانان بسیار مطلوب بود ولی بر روی نگرش های آنها تاثیر چندانی نداشت.نتیجه گیری: با توجه به اینکه، علت اصلی گرایش برخی از نوجوانان به رفتارهای پرخطر برخی از باورهای معنوی و غلط، ضعف آموزش لازم برای مقابله با هیجانات جنسی و فقدان تعاملات موثر در نظام خانواده می باشد و مداخلات آموزشی مبتنی بر مدل در ارتقاء آگاهی، تقویت نگرش و اجتناب از انجام رفتارهای پرخطر در نوجوانان موثر است. لذا؛ طراحی و اجرای این مداخلات در مدارس و دانشگاه ها بدلیل دسترسی آسان به نوجوانان، هزینه کمتر و استفاده از رویکردآموزش به وسیله همسالان، پیشنهاد می شود.