پیشرفت اجتماعی، ابعاد و مولفه های آن

با توجه به این که رویکردهای مختلفی درباره توسعه اجتماعی وجود دارد، لازم است با در نظر گرفتن رویکرد الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و موضوع محوری اندیشکده امور اجتماعی تعریف مشخص و قابل قبولی از پیشرفت اجتماعی در این رویکرد ارائه شود، تا هم مبنای مباحث و مقالات همایش و هم مبنای مباحث اندیشکده در موضوعات مربوط به توسعه و پیشرفت اجتماعی باشد. هدف این مقاله ارائه تعریفی از پیشرفت اجتماعی در قالب رویکرد الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، در مقایسه با تعریف پیشرفت اجتماعی در سایر رویکردها است. بنابراین ابتدا تعاریف توسعه اجتماعی در رویکردهای مختلف بررسی خواهد شد و سپس تعریف پیشرفت اجتماعی در رویکرد مختار ارائه خواهد شد. آنگاه براساس تعریف فوق، ابعاد و مولفه های پیشرفت اجتماعی گردد. چنین چارچوبی می تواند مبنایی برای مطالعات و مباحث مربوط به پیشرفت اجتماعی در ابعاد مختلف باشد. در این راستا، شاید بتوان مفهوم «پیشرفت اجتماعی» را نوعی نگاه بازاندیشانه به مفهوم جدید توسعه اجتماعی، به معنای خاص آن، و اثار آن بر جامعه دانست. به گونه ای که توسعه اجتماعی را فراتر از قاعده های از پیش تعیین شده و خطی غالب در غرب دانست، بلکه آن را با توجه به شرایط اجتماعی و فرهنگی و تاریخی بومی ایران تعریف کرد. در واقع پیشرفت اجتماعی اسلامی - ایرانی باید به گونه ای تعریف شود که برای اهداف، ارزش ها و هنجارهای دینی و نیز ظرفیت و موقعیت سرزمینی کشور و مردم آن قابلیت انطباق داشته باشدو در این مقاله با مروری بر تعاریف و شاخص های مختلف توسعه «پیشرفت اجتماعی» چنین تعریف شده است. پیشرفت اجتماعی عبارت است از «بهبود مداوم ظرفیت های اجتماعی و انسانی موجود ایران و رابطه بین آن ها در جهت ارتقای کیفیت زندگی مادی و معنوی (سیر الی الله) انسان ها» همان طور که ملاحظه می شود این تعریف حداقل ۸ محور اساسی دارد: بهبود ظرفیت های اجتماعی، بهبود ظرفیت های انسانی، رابطه بین ظرفیت های اجتماعی و انسانی (در واقع، رابطه بین عناصر ساختاری وعاملیتی)، ارتقای کیفیت زندگی مادی انسان ها ارتقای کیفیت زندگی معنوی انسان ها (حرکت تکاملی یا سیر الی الله)، رابطه بین کیفیت زندگی مادی و معنوی انسان ها رابطه بین بهبود ظرفیت های اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی مادی و معنوی و رابطه بین بهبود ظرفیت های انسانی و بهبود کیفیت زندگی مادی و معنوی.