جایگاه و کارکرد فرهنگی تمدنی رباط های حجاز در ایام حج(قرون ۷-۸ ه‍)

سال انتشار: 1401
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 54

فایل این مقاله در 24 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_CHIST-14-54_007

تاریخ نمایه سازی: 29 آذر 1402

چکیده مقاله:

در قرون هفتم و هشتم هجری در نتیجه حاکم بودن قدرت های متنازع و متخاصم در شرق و غرب جهان اسلام، مناسبات و تبادل فرهنگی و تمدنی مناطق مختلف آن با یکدیگر با مشکلات جدی روبه رو شده بود. در این میان، حجاز نقشی مهم، به ویژه، در ممانعت از انقطاع این مناسبات ایفا نمود و به واسطه حج و حج گزاری، به کانونی برای استمرار فرهنگی و تمدنی جهان اسلام تبدیل شد. در کنار تمامی عوامل و نهادهای فرهنگی فعال و تاثیرگذار دیگر، رباط ها نیز در این مهم نقش آفرینی کردند. بنابر یافته های این پژوهش تاریخی، رباط های حجاز که مراکزی رفاهی بودند، در جایگاه نهادهای فرهنگی و تمدنی نیز مطرح شدند و با فزونی یافتن این وجه از کارکرد رباط ها در این دو قرن، واقفان پرشماری از شرق و غرب جهان اسلام به احداث رباط در شهرهای مکه و مدینه پرداختند. اختصاص موقوفه های قابل توجه به این رباط ها و نیز فراهم آوردن امکاناتی چون کتابخانه در برخی از آن ها، موجب شد رباط های حجاز (شهرهای مکه و مدینه) به مراکزی علمی و آموزشی نیز تبدیل شوند. بر این اساس، طی این دو قرن، در کنار افزایش نقش‎ آفرینی اجتماعی رباط ها در جامعه حجاز، این بناها یا نهادها از نظر آموزشی، علمی و فرهنگی نقش تسهیل  کننده مهمی ایفا کردند و به ویژه، در برقراری مناسبات فرهنگی و تمدنی مناطق مختلف جهان اسلام و استمرار آن موثر واقع شدند.

نویسندگان

سیده سعیده عقیلی

Ph.D student of the University of Islamic Religions, Faculty of Quran and Hadith Sciences, Tehran, Iran

مهدی عبادی

Associate Professor, Department of History and Civilization of Islamic Nations, Payam Noor University, Tehran, Iran

مهدی جمالی فر

استادیار گروه تاریخ اسلام، دانشکده علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی، تهران، ایران.

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • Al -Qalibi al -Toni, al -Sayyid Mohi al -Din (۱۳۷۱), ...
  • Al-Ahmadi, Samar Abdullah (۲۰۲۲), "Ishamāt Ahl ul-Iraq fī Makkah wa ...
  • Badrīšī, Aḥmad Hashem Aḥmad (۱۴۲۱), Endowments of the Two Holy ...
  • Basiri, Abbas (۱۴۰۰), the cultural and social conditions of Haramin ...
  • Fāsī, Moḥammad b. Aḥmad (۱۴۱۸), Al-Zohūr ul-Moqṭafa Mīn, Ta’rīḵ Makkat ...
  • Fāsī, Moḥammad b. Aḥmad (۱۴۱۹), Al-‘Iqd ul-Ṯamīn fī Ta’rīḵ al-Balad ...
  • Fāsī, Moḥammad b. Aḥmad (۱۴۲۸), al-šīfa’ ul-Gharam Bī Aḵbār Al-Balad ...
  • Ibn ‘Emad, ‘Abd ul-Ḥay b. Aḥmad (۱۴۱۲), šaẕarāt ul-Ẕahab fī ...
  • Ibn Baṭūṭa, Moḥammad b. Abdullāh (۱۴۱۷) Rīḥla Ibn Baṭūṭa, vol. ...
  • Ibn Fahd, ‘Umar b. Moḥammad (۱۴۲۱), Al-Dor ul-Kamīn, Bīzeīl al-‘Aqd ...
  • Ibn Fahd, ‘Umar b. Moḥammad (۱۴۲۶), Itḥaf ul-wara Bī Aḵbār ...
  • Ibn Fahd, ‘Umar b. Moḥammad, Bolūq ul-Manī wa Al-ẓafar, Riyadh, ...
  • Ibn Farhoūn, (۱۴۲۷), Ta’rīḵ al-Madīnat ul-Monawarah al-Mosamī Naṣīḥa Al-Mošawīr wa ...
  • Ibn Ḥaǰar ‘Asqalānī, Aḥmad b. ‘Alī (۱۴۱۴), Al-Dorar ul-Kāmīnah Fī ...
  • Ibn Qażī šohba, Abū Bakr b. Aḥmad (۱۴۱۸), Ta’rīḵ-e Ibn ...
  • Ibn Taḡra Bardī, Yūsuf b. Taḡra Bardī (۱۴۱۰), Al-Manhal ul-ṣafī ...
  • Ibn ẓahīr, Muhammad b. Mohammad (۱۴۲۳), Al-ǰamī‘ ul-ṭaf Fī Faż ...
  • Ibn żīyā, Mohammad Ibn Ahmad (۱۴۱۶), Ta’rīḵ Makkah Al-Mošarafah wa ...
  • Jacob, Emile (۱۴۱۸), al -Mo‘ǰam ul -Mofaṣal fī al -Loghawī’īn ...
  • Jalal, Ameneh Hossein Mohammad Ali (۱۴۰۷) Hajj Routes and Ways ...
  • Mahjub Mir Ghani, Abdullah b. Ibrahim (۱۴۲۹), ‘Adat ul-Inaba Amasākīna ...
  • Maliki Maki, Mohammad b. Ahmad (۱۴۲۴), Taḥṣīl ul-Marām fī Aḵbār ...
  • Manšāwī Mohammad, Mohammad Mahmoud (۲۰۲۲), Ta’ṯīrāt ul -Ḥīżarīya al -Iraqīyyah ...
  • Maqrīzī, Aḥmad b. ‘Alī, al -Moqafī ul -Kabīr, Vol. ۳ ...
  • Maqrīzī, Aḥmad b. ‘Alī, Al –Solūk Lī Ma‘rīfat Doval ul ...
  • Nawab, Awatif Bint Mohammed (۱۴۱۷), al-Rīḥīlāt ul –Maghrībīyyah wa Andūlūsīya ...
  • ṣafdī, ḵalīl bin Aibek, Al-Wafī Bī al-wafayāt, Vol. ۱۰ (۱۴۰۲), ...
  • Saḵāvī, Moḥammad b. ‘Abdorraḥman (۱۴۱۴), Al-Toḥaf ul-Laṭīfah fī Ta’rīḵ al-Madīnat ...
  • Saḵāvī, Moḥammad b. ‘Abdorraḥman, Al-żaw ul-Lamī‘, Beirut, dār Maktabat ul-Ḥayya, ...
  • Samhoūdī, ‘Alī b. Abdullah (۲۰۰۶), Wafa’ ul-Wafa’ bī Aḵbar Dār ...
  • Seyed Hamzeh, Maryam; Sultan Ahmadi, Bahman (۲۰۱۸), "Military construction ties ...
  • Shafi'i, Hossein Abd al-Aziz Hossein (۱۴۱۶), Al-Rabaat fi Makkah al-Mukarma ...
  • Ṭabarī, ‘Alī b. ‘Abd ul-Qādīr (۱۴۱۶), al-‘Araǰ ul-Maskī fī al- ...
  • Yunin, Musa b. Mohammad (۱۴۲۸), Ẕeīl Mīr-Āt ul -Zamān, Abu ...
  • Ẕahabī, Moḥammad b. Aḥmad, Ta’rīḵ ul-Islam wa Fayat ul-Mašahīr wa ...
  • Zamani Mahjub, Habib (۲۰۱۲), Caravanserais of Transoxania, Islamic History, No. ...
  • ابن بطوطه، محمد بن عبدالله (۱۴۱۷)، رحله ابن بطوطه، تحفه ...
  • ابن تغری بردی، یوسف (۱۴۱۰)، المنهل الصافی و المستوفی بعد ...
  • ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (۱۴۱۴)، الدرر الکامنه فی ...
  • ابن ضیاء، محمد بن احمد (۱۴۱۶)، تاریخ مکه المشرفه و ...
  • ابن ظهیره، محمد بن محمد (۱۴۲۳)، الجامع اللطیف فی فضل ...
  • ابن عماد، عبدالحی بن احمد (۱۴۱۲)، شذرات الذهب فی اخبار ...
  • ابن فرحون (۱۴۲۷)، تاریخ المدینه المنوره المسمی نصیحه المشاور و ...
  • ابن فهد، عمر بن محمد (۱۴۲۶)، اتحاف الوری باخبار ام ...
  • .................................... (۱۴۲۱)، الدر الکمین بذیل العقد الثمین فی تاریخ البلد ...
  • .................................. بلوغ المنی و الظفر، ریاض: مکتبه الرشد، بیتا ...
  • ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد (۱۴۱۸)، تاریخ ابن قاضی ...
  • بدر، عبدالباسط عبدالرزاق (۱۴۲۴)، «الحیاه الثقافیه فی المدینه فی العصر ...
  • بدریشی، احمد هاشم احمد (۱۴۲۱)، اوقاف الحرمین الشریفین فی العصر ...
  • بصیری، عباس، (۱۴۰۰)، اوضاع فرهنگی و اجتماعی حرمین شریفین در ...
  • جلال، آمنه حسین محمد علی (۱۴۰۷)، طرق الحج و مرافق ...
  • ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و ...
  • زمانی محجوب، حبیب (۱۳۹۲)، رباط های ماوراءالنهر، تاریخ اسلام، شماره ...
  • سخاوی، محمد بن عبدالرحمن (۱۴۱۴)، التحفه اللطیفه فی تاریخ المدینه ...
  • ......................................، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع، بیروت: دارمکتبه الحیاه، بیتا ...
  • سمهودی، علی بن عبدالله (۲۰۰۶)، وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، ...
  • سید حمزه، مریم؛ سلطان احمدی، بهمن (۱۳۹۸)، «رباط بنایی نظامی ...
  • شافعی، حسین عبدالعزیز حسین (۱۴۱۶)، الرباط فی مکه المکرمه منذ ...
  • کعکی، عبدالعزیز،(۲۰۰۷)، معالم المدینه المنوره بین العماره والتاریخ، بیروت: دار ...
  • صفدی، خلیل بن ایبک (۱۴۰۲)، الوافی بالوفیات، ج۱۰، بیروت: داراحیاء ...
  • ..................................... (۱۴۰۱)، الوافی بالوفیات، ج ۱۹، بیروت: دار احیاء التراث ...
  • طبری، علی بن عبدالقادر (۱۴۱۶)، الارج المسکی فی التاریخ المکی ...
  • فاسی، محمد بن احمد (۱۴۱۹)، العقد الثمین فی تاریخ البلد ...
  • ................................ (۱۴۱۸)، الزهور القتطفه من تاریخ مکه المشرفه، ریاض: مکتبه ...
  • ............................... (۱۴۲۸)، شفا الغرام باخبار البلد الحرام، ج ۱و۲، قاهره: ...
  • الاحمدی، سمر عبدالله (۲۰۲۲)، «اسهامات اهل العراق فی مکه و ...
  • القلیبی التونی، السید محیی الدین (۱۳۷۱)، «الرباط فی سبیل الله ...
  • مالکی مکی، محمد بن احمد (۱۴۲۴)، تحصیل المرام فی اخبار ...
  • محجوب میر غنی، عبدالله بن ابراهیم (۱۴۲۹)، عده الانابه فی ...
  • مقریزی، احمد بن علی (۱۴۲۳)، السلوک لمعرفه دول الملوک،ج۳، قاهره: ...
  • ..................................... (۱۴۲۷)، السلوک لمعرفه دول الملوک،ج ۵، قاهره: دارالکتب والوثائق ...
  • .....................................(۱۴۲۳)، المقتفی الکبیر، ج۳، بیروت: دارالغرب الاسلامی ...
  • ....................................(۱۴۲۷)، المقتفی الکبیر، ج۵، بیروت: دارالغرب الاسلامی ...
  • مکی، عبدالله غازی (۱۴۳۰)، افاده الانام بذکر اخبار البلد الحرام، ...
  • منشاوی محمد، محمد محمود (۲۰۲۲)، التاثیرات الحضاریه العراقیه فی بلاد ...
  • نواب، عواطف بنت محمد (۱۴۱۷)، الرحلات المغربیه والاندلسیه مصدر من ...
  • یعقوب، امیل (۱۴۱۸)، المعجم المفصل فی اللغویین العرب، ج۲، بیروت: ...
  • یونینی، موسی بن محمد (۱۴۲۸)، ذیل مرآه الزمان، ابوظبی: هیئه ...
  • Mortel, Richard (۱۹۹۸), Ribāṭs in Mecca during the medieval period: ...
  • نمایش کامل مراجع