جایگاه تاریخی کاریز در خراسان و نقش آن در تولیدات فرهنگی-اجتماعی

کاریزهای خراسان محرک دو شاخصه مهم فرهنگی-اجتماعی بودند: دانش و سبک زندگی. دانش کاریز شامل علومی می شد که مبتنی بر مهندسی و زمینشناسی بود و به طور موروثی از نسلی به نسل بعد انتقال می یافت. از طرفی پیرامون کاریز، فرهنگی نیز نشو و نما یافت که سازگاری با خشکسالی، قناعت در مصرف آب و بهره مندی از کار جمعی را ترویج می کرد و تبدیل به سبک زندگی مردم خراسان شد. این فرهنگ تا آغاز دوره معاصر زنده و پویا بود اما با ورود به دوران مدرن و زوال تمدن کاریزی، به مرور تولیدات فرهنگی-اجتماعی کاریز نیز به فراموشی سپرده شد. این مقاله با تمرکز بر جغرافیای خراسان، به بررسی جزئیات بیشتری از این زوال می پردازد. در این راستا تحولات تاریخی کاریز در یکی از مناطق کاریزخیز خاک ایران بررسی میشود تا درک بهتری از کلیت موضوع حاصل گردد. پرسش اصلی این خواهد بود که کاریز چه پیشینه ای در خراسان داشته و مولد چه فرهنگی بوده که فقدان آن امروز احساس می شود؟ بنا بر ماهیت موضوع از روش توصیفی و تحلیلی در ارزیابی داده های تاریخی و جغرافیایی استفاده خواهد شد.