مفهوم تاب آوری در برابر بلایای طبیعی در مدیریت جامع حوزه آبخیز

مقاله حاضر با هدف تبیین نقش و جایگاه تاب آوری در برابر بلایای طبیعی در مدیریت جامع حوزه های آبخیز تدوین شده است. در دهه های اخیر به سبب وقوع بلایا و مخاطرات محیطی مختلف با منشا طبیعی و انسانی با داشتن اثرات نامطلوب انسانی و بوم شناختی، رویکرد استفاده از مفهوم تاب آوری در برابر بلایای طبیعی مطرح شده است. هر چند دهه بین المللی کاهش بلایای طبیعی از ابتدای ژانویه ۱۹۹۰ و بر اساس قطعنامه ۴۴ -۲۳۶ سازمان ملل شروع شده و هدف آن شامل کاهش خسارت های جانی، اقتصادی و اجتماعی ناشی از مخاطرات طبیعی بوده است. اما به طور جدی، با تصویب سند هیوگو در سال ۲۰۰۵، افزایش تاب آوری جوامع مد نظر قرار گرفت. در واقع، به سبب افزایش میزان مخاطرات جهانی و اهمیت مقابله با آن ها، در سال های ۲۰۱۵-۲۰۰۵ اهتمام ویژه ای در راستای کاهش مخاطرات طبیعی و افزایش تاب آوری جوامع محلی انجام شد. با این حال طبق مرور مطالعات انجام شده، در راهبردهای مدیریت جامع حوزه های آبخیز کشور هنوز مفهوم واقعی تاب آوری در برابر بلایای طبیعی، جایگاه واقعی خود را به منظور اتخاذ اقدامات مورد نیاز متناسب با شرایط و موقعیت ها و نیز تنوع بلایا پیدا نکرده است. بروز خسارات جبران ناپذیر جانی، روحی-روانی، مالی و محیط زیستی مختلف طی سال ها و ماه های اخیر در نقاط مختلف کشور مهر تاییدی بر عدم اتخاذ این رویکرد بوده است. بنابراین، تاکید بر این است که برنامه های مدیریت آبخیز در جهت کاهش و مهار بلایای طبیعی بهتر است در چارچوب تاب آوری طرح ریزی و اجرا شوند. نتایج حاصل از این تحقیق می تواند مبنایی علمی و کلیدی برای محققان، مسئولان اجرایی و مدیران حوزه های آبخیز کشور قرار گیرد.