عملکرد منافقان در جامعه اسلامی و نحوه مواجهه با آنان با محوریت سوره برائت

در جامعه اسلامی و پس از استقرار نظام اسلامی، یکی از آفاتی که موجب کند شدن حرکت عمومی جامعه به سوی سعادت و تعالی می شود، بیماری نفاق و حضور منافقان در بین مومنان راستین است. این خطر، مورد توجه قرآن بوده و آیاتی از آن به ارائه ملاک هایی برای شناخت منافقان در همه دوران ها و دستورالعمل های مقابله با آنها اختصاص یافته است، و بخش قابل توجهی از این آیات در سوره برائت آمده است. این پژوهش با استناد به این سوره و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، ضیمن برشمردن عملکرد منافقان، به روش های مواجهه خداوند متعال، پیامبر اکرم (ص) و مردم با منافقان پرداخته است. در این پژوهش، عمکرد منافقان در غالب موارد در فضایی ترسیم شده است که نظام اسلامی، نیاز به مجاهدت و خطرپذیری داشته است. براساس یافته های این پژوهش، در چنین شرایطی، منافقان با بهانه های مختلف از قبول این مسلولیت، شانه خالی می کردند و قبل از اعزام مسلمانان به جنگ، نزد پیامبر اکرم می آمدند و برای ترک جهاد اجازه می خواستند. همچنین پس از بازگشت مسلمین از میدان جهاد، سعی در راضی نگهداشتن مومنان از خود داشتند. اما خداوند متعال، با نزول آیاتی که به ظاهر، پیامبر را خطاب قرار داده ولی روی سخنش با مومنان است، دلسوزی برای منافقان را مردود دانسته است. در آیات دیگر نیز مومنان را از پذیرفتن عذر آنان برحذر داشته است. نکته قابل تامل دیگر آیات این است که گرچه خداوند متعال، دستور مبارزه مسلحانه با منافقان را صادر نکرده است، ولی به جهاد به معنای عام امر فرموده است.