برخی خصوصیات اکولوژیک و جنگل شناسی رویشگاه های گیلاس وحشی در استان گیلان

گیلاس وحشی یکی از درختان پهن برگ و مرغوب جنگل های شمال ایران است که به طور پراکنده یا به صورت گروه های کوچک در رویشگاه های خاصی حضور دارد. این تحقیق در صدد آن است که خصوصیات رویشگاه های آن را در گیلان بررسی کند. برای این منظور، ابتدا در سطح استان تیپ های جنگلی که گونه گیلاس وحشی در آنها حضور دارد مطالعه و سپس غرب، مرکز و شرق استان برای بررسی انتخاب شد. در مناطق اسالم و شفارود در هر منطقه ۴۸ قطعه نمونه و در سیاهکل و قلعه رودخان به ترتیب ۲۲ و ۱۱ قطعه نمونه ۱۰ آری در شکل های مختلف زمین (یال، دره، دامنه و مسطح) و جهت های مختلف جغرافیایی (شمالی، شرقی، جنوبی و غربی) انتخاب شد. در مجموع ۱۲۹ قطعه نمونه پیاده شد و خصوصیات رویشگاهی منطقه، بافت، pH، کربنات کلسیم و ماده آلی خاک و مشخصات کمی و کیفی درختان در هر قطعه نمونه بررسی شد. نتایج نشان داد که مشخصه هایی چون ارتفاع از سطح دریا، شکل زمین، جهت جغرافیایی و شیب در پراکنش این گونه تاثیر معنی داری دارند، به طوری که ۸/۴۶ درصد درختان گیلاس وحشی در شیب ۲۵ تا ۵۰ درصد، ۶/۳۹ درصد در منطقه پایین بند جنگلی، ۶/۲۷ درصد در دامنه ها و ۴/۲۷ درصد در جهت شرقی بیشترین حضور را داشتند. میانگین قطر و ارتفاع درختان بررسی شده در مجموع همه جهت ها و شکل های زمین به ترتیب ۴/۲۹ سانتی متر و ۴/۱۵ متر و حداکثر قطر و ارتفاع نیز به ترتیب ۱۰۱ سانتی متر و ۳/۳۱  متر به صورت موردی در برخی از رویشگاه ها مشاهده شد. درختان گیلاس وحشی بیشتر در شیب های متوسط (۵۰-۲۵ درصد) روی یال ها و دامنه جهت های شمالی و شرقی و در ارتفاعات پایین بند گسترش دارند. خاک رویشگاه های گیلاس وحشی عمیق تا نیمه عمیق با pH بین ۳/۴ تا ۷ و بافت شنی رسی سیلتی تا رسی سیلتی با نفوذپذیری زیاد و ظرفیت نگهداری به نسبت کم است باشد. بافت خاک عامل موثری در گسترش این گونه است، به طوری که در تجزیه مولفه های اصلی، اغلب، محور دوم بیانگر خصوصیات فیزیکی خاک است. در رویشگاه های دامنه و دره، بیشتر در جهت های غربی و جنوبی، حضور این گونه با مقدار شن خاک ارتباط بیشتری را نشان داد. با شناخت بهتر نیازهای رویشگاهی گیلاس وحشی می توان موفقیت جنگلکاری با این گونه با ارزش را افزایش داد.