ارزیابی تاب آوری شهری در سطح محلات مسکونی با رویکرد شناسایی برنامه ریزی بهینه شهری

هر چند طی سال های اخیر برنامه های و اقدامات بعضا مناسب برای تقویت زیر ساخت ها، مقاوم سازی و نوسازی بافت های فرسود و آسیب پذیر شهری و اصلاح سیستم های مدیریت بحران عملیاتی شده است. ولی در عین حال در مدیریت شهری با رویکرد تاب آوری و حفظ تعادل در مواقع بحرانی طراحی نشده است، و صرفا اکثر برنامه ها و اقدامات متمرکز بر ایمنی کالبدی شهر بوده و پرداختن به زیرساخت ها و ابعاد اجتماعی، اقتصادی و مدیریت بین نهادی که ابعاد تاب آوری شهری هستند، مغفول مانده است. لذا برای بهبود وضعیت موجود، لازم است اقدامات جدی در خصوص شناسایی منافذ و مجاری آسیب پذیر شهری، تنوع بخشی به راهکارهای تاب آوری متناسب با تنوع مخاطرات، تهیه طرح های مداخله و بازتوانی پس از بحران، تمرکز زدایی فضایی و مکانی و کاهش تراکم فعالیت ها و تسهیلات شهری در مناطق خاصی از شهر، طراحی شبکه های منعطف و سازگار جریان ها، خدمات و فعالیت های شهری، ایجاد کریدور ها و شریان های اضطرای ورود و خروج و امداد رسانی، طراحی و ساخت بناها و اماکن عمومی شهری چند منظوره، از جمله اقداماتی است که به راحتی در سطح مدیریت محلی برای ارتقای تاب آوری شهر می توان انجام داد. با این حال، کاهش ریسک و آسیب پذیری اغلب تا بعد از وقوع سوانح نادیده انگاشته می شوند. در شرایطی که ریسک و عدم قطعیت ها در حال رشد هستند، تاب آوری به عنوان مفهوم مواجهه با اختلالات، غافلگیری ها و تغییرات معرفی می شود. نوع نگرش به مقوله تاب آوری و نحوه تحلیل آن، از یک طرف در چگونگی شناخت تاب آوری وضع موجود و علل آن نقش کلیدی دارد و از طرف دیگر سیاست ها و اقدامات تقلیل خطر و نحوه رویارویی با آن را تحت تاثیر اساسی قرار می دهد. در واقع هدف از این رویکرد کاهش آس یب پذیری شهرها و تقویت توانایی های شهروندان برای مقابله با خطرات ناشی از تهدیدات نظیر وقوع سوانح طبیعی است. هر چند تاب آوری شهری موضوع و مولفه ای کلیدی در تداوم حیات شهرها و شهروندان است، ولی مولفه ای صرفا کالبدی نیست. شهرهای تاب آور در بستر مناسب سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، طبیعی و تکنولوژیکی و از طریق جلب اعتماد، مشارکت و همکاری تمامی ذینفان و نهادهای مختلف سازمانی و اجتماعی در سطوح محلی و ملی ایجاد می شوند، و در این بین هرگونه شکاف میان دولت و ملت و فقدان یا ضعف اعتماد و مشارکت اجتماعی، زمینه ساز فروکاست تاب آوری شهری و نیز ناکارآمدی کارگزاران توسعه در بازتوانی و بازسازی پس از بحران خواهد شد.